Σκοπός της COP27 ήταν η επιτάχυνση των παγκόσμιων δράσεων για το κλίμα, για τον μετριασμό της Κλιματικής Αλλαγής (Κ.Α.) μέσω της μείωσης των εκπομπών των Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ), η ενίσχυση των μέτρων προσαρμογής στα νέα κλιματικά δεδομένα και η «δίκαιη μετάβαση» στη νέα κλιματική περίοδο για τις αναπτυσσόμενες χώρες, σε ένα πλαίσιο δικαιοσύνης και αυξημένης φιλοδοξίας για την επίτευξη του κύριου στόχου, που είναι η συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας στους 1.5oC μέχρι το 2100, σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο. Ποια ήταν, λοιπόν, τα αποτελέσματα αυτής της διάσκεψης, που σε μια τόσο ταραγμένη περίοδο οι προτεραιότητες φαίνεται να επαναπροσδιορίζονται λόγω των αναταράξεων που δημιούργησαν οι απανωτές κρίσεις της υγειονομικής, ενεργειακής και επισιτιστικής λόγω του πολέμου της Ουκρανίας. Δυστυχώς, όσοι περίμεναν σοβαρή πρόοδο και καθοριστικές αποφάσεις δικαιολογημένα απογοητεύθηκαν. Η σχεδόν καθολική αποτυχία της συνδιάσκεψης εκφράσθηκε από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Antonio Gutierrez, ο οποίος στο τέλος της συνδιάσκεψης δήλωσε ότι ο στόχος της διατήρησης ζωντανού του στόχου της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1.5oC φαίνεται ανέφικτος και ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και ο πλανήτης σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης.
Μήπως, όμως, υπήρξε πρόοδος σε ό,τι αφορά την ενίσχυση των μέτρων προσαρμογής στην Κ.Α.; Και πάλι η απάντηση είναι αρνητική, αφού η ενίσχυση που αποφασίστηκε ήταν πολύ ασθενική, με τον Γενικό Γραμματέα να ζητάει τουλάχιστον τον διπλασιασμό τους. Οι χώρες που παράγουν τα ορυκτά καύσιμα και δημιουργούν τις μεγαλύτερες εκπομπές αποδυνάμωσαν και αφαίρεσαν ουσιαστικές δεσμεύσεις για τη σταδιακή μείωση των ορυκτών καυσίμων και τη μετάβαση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Το θέμα της Δίκαιης Μετάβασης, αν και σε κάποιον βαθμό προωθήθηκε, δεν θεσμοθετήθηκε, όπως πρότεινε ο Antonio Gutierrez, με τη δημιουργία ενός Συμφώνου Αλληλεγγύης για το Κλίμα, με συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα μέσω οικονομικής και τεχνικής υποστήριξης.
Η μόνη πρόοδος που επιτεύχθηκε ήταν ότι έγινε ένα βήμα μόνο στο θέμα της Δικαιοσύνης με την απόφαση να δημιουργηθεί ένα Ταμείο Απωλειών και Ζημιών, μέσω του οποίου θα ενισχυθούν οι χώρες που, ενώ συμβάλλουν λιγότερο στην κλιματική επιδείνωση, υφίστανται τις μεγαλύτερες ζημίες, όπως έγινε πρόσφατα με τις πλημμύρες στο Πακιστάν, στις οποίες τουλάχιστον το 1/3 της χώρας υπέστη τεράστιες ζημιές. Αυτό, όμως, δεν είναι αρκετό, χρειάζεται ένα πολύ πιο δυνατό πολιτικό στίγμα για να αποκτηθεί εμπιστοσύνη που δεν υπάρχει σήμερα απέναντι στις πολιτικές ηγεσίες.
Και η χώρα μας που βρίσκεται σε αυτήν την ταραγμένη περίοδο που «η ανθρωπότητα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού», όπως εκτιμά ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ; Έχουμε συνειδητοποιήσει τους κινδύνους λόγω της κλιματικής κρίσης, λαμβάνοντας τα μέτρα προσαρμογής που μας αντιστοιχούν; Η απάντηση είναι απογοητευτική, εάν λάβουμε υπόψη τη σχετική αδράνεια που δείχνουμε. Αν και το Εθνικό Σχέδιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή συντάχθηκε και αποφασίστηκε από το 2016, τα Περιφερειακά Σχέδια Προσαρμογής καθυστερούν απελπιστικά, ενώ βιώνουμε πολύ συχνά τις επιπτώσεις από την ένταση της Κλιματικής Αλλαγής σε ολόκληρη τη χώρα, αλλά και στην Περιφέρεια Θεσσαλίας που δοκιμάζονται συχνά από ακραία καιρικά φαινόμενα. Ο πιο ευαίσθητος τομέας στην Κ.Α., ο Πρωτογενής Τομέας της Γεωργίας, ο οποίος, όμως, ταυτόχρονα μπορεί να συνεισφέρει στον μετριασμό της Κ.Α. με την υιοθέτηση κατάλληλων πρακτικών, έχει αφεθεί κυριολεκτικά στην τύχη του. Αντί να βρίσκεται στις προτεραιότητες της χώρας, όπως υποκριτικά διακηρύσσεται από μεγάλο τμήμα του πολιτικού συστήματος, οι επιλογές και αποφάσεις έχουν οδηγήσει εκείνους που διαχειρίζονται τη γη σε απόγνωση και συνεχή εγκατάλειψη της παραγωγικής διαδικασίας, αφού η ενασχόληση με τη γεωργική δραστηριότητα δεν προσφέρει στοιχειώδεις δυνατότητες επιβίωσης. Έτσι, κύριος σκοπός γίνεται η με κάθε τρόπο αντιμετώπιση της τεράστιας οικονομικής αδυναμίας και η επιβίωση, μη έχοντας τη δύναμη και διάθεση να ασχοληθούν με τη διερεύνηση των δυσοίωνων προοπτικών του τομέα της γεωργίας, ο οποίος, όμως, είναι σχεδόν ο μόνος που δημιουργεί πραγματική παραγωγή και συμμετέχει δραστικά στην εξέλιξη του κλίματος και του περιβάλλοντος. Έτσι, τα όποια περιβαλλοντικά προγράμματα αντιμετωπίζονται μόνο ως ευκαιρίες κάποιας οικονομικής ανακούφισης και όχι ως ουσιαστικά μέσα ενίσχυσης της βιωσιμότητας της γεωργικής επιχείρησης. Την κύρια ευθύνη την έχει η Πολιτεία που δεν αντιμετωπίζει δίκαια τον Πρωτογενή Τομέα, δίνοντας προτεραιότητα σε άλλους τομείς, που ενισχύει σε βάρος του ΠΤΓ, όπως για παράδειγμα η περίπτωση της ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον ήλιο, αχρηστεύοντας πολύτιμη παραγωγική γεωργική γη. Αυτές, όμως, είναι κοντόφθαλμες πολιτικές, για τις οποίες θα πληρώσουμε βαρύ τίμημα ως χώρα, εάν συνεχίσουμε παρόμοιες καταστρεπτικές πολιτικές.
*Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, ερευνητής, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
(e-mail: christotsadilas@gmail.com).
