Όχι δεν έπρεπε να γίνουν οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920, έπρεπε όλος ο πολιτικός κόσμος να αντιμετωπίσει το μεγάλο πρόβλημα της οριστικοποίησης των νέων συνόρων της Νέας Ελλάδος, μετά τη Συνθήκη των Σεβρών, την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Το όνειρο και η ευχή θα περνούσε από γενιά σε γενιά το περίφημο «πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα ’ναι», ήταν πλέον πραγματικότητα.
Αλίμονο, όμως, το υπέροχο αυτό όνειρο έμελλε να κρατήσει μέχρι την 31η Οκτωβρίου του 1920. Από την επόμενη μέρα, 1η Νοεμβρίου, άρχισε η καταστροφή, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση των στόχων και επιδιώξεων του Ελληνισμού. Μετά το αποτέλεσμα των εκλογών της μέρας εκείνης, όπου ο Βενιζέλος δεν εκλέχτηκε ούτε καν βουλευτής στην Αττικοβοιωτία, όπου ήταν υποψήφιος, η Ελλάδα άρχισε να χάνει όλα όσα με τόσες θυσίες είχε κατορθώσει να επιτύχει τα τελευταία χρόνια.
Τι έφταιξε γι’ αυτόν, όμως, και ο ελληνικός λαός τον καταψήφισε; Πώς είναι δυνατόν η προσωπικότητα αυτή, που όλος ο κόσμος στο εξωτερικό τον θαύμαζε και στην Ελλάδα η εθνική ομοψυχία ήταν στο κατακόρυφο, για τις τόσο μεγάλες επιτυχίες σε όλα τα προβλήματα που απασχολούσαν τον Ελληνισμό στο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Η υπεροψία του, το άψογο παρουσιαστικό του, η ευγλωττία του, η διπλωματικότητά του, η πειστικότητά του και η ευγένειά του έκαναν όλους τους αρχηγούς των κρατών της Ευρώπης, με τους οποίους είχε άριστες σχέσεις, όπως τον Κλεμανσό της Γαλλίας και τον πρωθυπουργό της Αγγλίας, Λόιντ Τζορτζ, να τον θαυμάζουν και να συμφωνούν σχεδόν πάντα με τις επιδιώξεις του Βενιζέλου για την απελευθέρωση του ελληνικού πληθυσμού στην Αλβανία, στην Ανατολική Θράκη και στη Μικρά Ασία.
Όλα ήταν άριστα καμωμένα πριν από τις εκλογές, ακόμη και στην Κωνσταντινούπολη, όπου τα σύνορα της Ελλάδας ήταν 60 χιλιόμετρα από την Πόλη, μετά από τη Συνθήκη των Σεβρών. Εκεί ο νέος ύπατος αρμοστής της Ελλάδας, κ. Ρούσος, κάλεσε το προσωπικό της Αρμοστείας, το Σάββατο 31 Οκτωβρίου του 1920, και τους έκανε την κάτωθι βαρυσήμαντη δήλωση: «Κύριοι, ο πρόεδρος της κυβερνήσεως, Ελευθέριος Βενιζέλος, σας εκφράζει δι’ εμού την πλήρη ικανοποίησή του διά τας αόκνους και πολυτίμους υπηρεσίας σας προς την πατρίδα και σας ευχαριστεί. Έχω επιπροσθέτως να σας μεταδώσω την σημαντικωτέραν και πλέον συγκινητικήν και ευχάριστον διά κάθε Έλληνα πληροφορίαν, ότι ευθύς μετά τας εκλογάς της αύριον Κυριακής θα δοθή εις την Ελλάδα η επί της Βασιλίδος των Πόλεων και εθνικής πρωτευούσης Κωσταντινουπόλεως εντολή. Καλείσθε συνεπώς να εντείνετε έτι μάλλον τον ζήλον και τας προσπαθείας σας διότι βαρύτεραι υποχρεώσεις και καθήκοντα σας αναμένουν» (Δημ. Βακας «Μεγάλη Ελλάς» σελ. 466). Και κάτι άλλο: Ο Βενιζέλος παραμονή των εκλογών λέει στον αντιπρόεδρον της κυβέρνησης Εμ. Ρεπούλην: «Με τον Λόιδ Τζορτζ εμείναμε σύμφωνοι όπως αμέσως μετά τας εκλογάς δοθή εις την Ελλάδα η επί της Κωνσταντινουπόλεως εντολή και προορίζω σε ως πρώτον Ανώτατον της Κωνσταντινουπόλεως Διοικητήν» (Δημ. Βακας «Μεγάλη Ελλάς» σελ. 467).
Όλα, όμως, αυτά τα υπέροχα για την Ελλάδα περιστατικά έσβησαν, καταστράφηκαν, μετά το αποτέλεσμα των εκλογών της 1ης Νοεμβρίου 1920. Το Φιλελεύθερο Κόμμα του Βενιζέλου πήρε 118 έδρες από τις 369. Από την Παλαιά Ελλάδα πήρε 66 έδρες και από την Ανατολική Θράκη, που οι κάτοικοί της ψήφισαν για πρώτη και τελευταία φορά στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, 52 έδρες, όπου από αυτούς 30 ήταν Έλληνες, 20 Τούρκοι και 2 Αρμένιοι.
Τα αίτια της αποτυχίας των εκλογών για τον Βενιζέλο ήταν πολλά και αναφέρω μερικά. Η συμμαχία του Λαϊκού Κόμματος του Δημ. Γούναρη με το νεοσυσταθέν ΚΚΕ (Απρίλιος 1920), με έμβλημα το σφυροδρέπανο του ΚΚΕ, περιτριγυρισμένο με δύο κλάδους ελιάς, που ήταν το έμβλημα του Λαϊκού Κόμματος. Τα πολλά λεφτά της γερμανικής προπαγάνδας για εξαγορά του ημερήσιου Τύπου, που έγραφαν κατά του Βενιζέλου. Η συμμαχία του Λαϊκού Κόμματος με την Εκκλησία για επαναφορά του Κωνσταντίνου και την απομάκρυνση του Βενιζέλου, με πρωτοστάτη τον Αρχιεπίσκοπο Θεόκλητο.
Ο Βενιζέλος το μόνο όπλο που είχε καθ’ όλη την προεκλογική περίοδο ήταν ο χάρτης της Μεγάλης Ελλάδας που τύπωσε στο Λονδίνο. Αυτόν το χάρτη, ο ιδεολόγος του Αντιβενιζελισμού, Γεώργος Βλάχος, ο εκδότης της «Καθημερινής», τον έσκισε λέγοντας ότι «δεν θέλουμε τη Μεγάλη Ελλάδα, αλλά τη μικρά και ένδοξο». Ο Βενιζέλος πίστευε ότι ο λαός θα τον ψήφιζε για τη μεγάλη του προσφορά στην Ελλάδα. Να τι είπε στην Πηνελόπη Δέλτα για το αποτέλεσμα των εκλογών: «Δεν κακίζω το λαό, του ζήτησα θυσίες μεγαλύτερες από τις δυνάμεις του, τον παρέσυρα σε έργο πολύ βαρύ... Και φέρω βαριά ευθύνη, γιατί, ενώ τώρα διατρέχει τον κίνδυνο να χάσει τα κερδισμένα αποτελέσματα, οι θυσίες θα του μείνουν. («Νέα» Ιστορική Βιβλιοθήκη, σελ. 233). Και μετά τις εκλογές άρχισε η καταστροφή.
* Ο Στέφανος Παπαγεωργίου είναι ιστορικός ερευνητής
