Την προηγούμενη Δευτέρα η στήλη ξεκίνησε ένα αφιέρωμα στους μύθους και θρύλους της Θεσσαλίας, που μπορείτε να το βρείτε εδώ.
Με αφορμή τη συνήθεια των πιτσιρικάδων που ξεκαλοκαιριάζουν στα χωριά τους τέτοια εποχή να τελειώνουν τα βράδια τους λέγοντας τρομακτικές ιστορίες στην πλατεία του χωριού, έχοντας σαν σύμμαχό τους το περασμένο της ώρας, το σκοτάδι και την πλούσια σε υλικό ελληνική παράδοση, είναι ευκαιρία να ξεφύγουμε κι εμείς από τη συνήθη θεματολογία του Fan Fiction και να γνωρίσουμε μερικούς ακόμα από τους γνωστότερους τοπικούς θρύλους, ειδικά τώρα που πλησιάζουμε στον Δεκαπενταύγουστο και οι περισσότεροι βρισκόμαστε στα χωριά μας...
Παπάδες, μάγισσες και κατάρες
Από την αρχαιότητα η Θεσσαλία φημιζόταν για τις μάγισσές της, ήδη από την εποχή της λατρείας της θεάς Εκάτης. Ακόμα και σήμερα κυκλοφορούν φήμες για ηλικιωμένες γυναίκες στα χωριά που εξασκούν την τέχνη της μαγείας, και δεν είναι δύσκολο να πλάσουν τα παιδιά μια τέτοια ιστορία για κάποια γιαγιά που γνωρίζουν, ακόμα και συγχωριανή, ειδικά αν δεν υπάρχει στην παρέα κανένας συγγενής της.
Τον ρόλο του μάγου, πάντως, έχει αναλάβει σίγουρα ο παπάς στη φαντασία των παιδιών. Το μυστηριώδες παρουσιαστικό του με τη μαύρη αμφίεση και τα γένεια και ο σεβασμός που του αποδίδεται από τους μεγαλύτερους, του δίνει αφορμή για να πρωταγωνιστήσει σε αρκετές ιστορίες του υπερφυσικού. Οι περισσότερες ιστορίες έχουν να κάνουν συνήθως με τον παπά κάποιου γειτονικού χωριού που ένα βράδυ συναντήθηκε στον δρόμο με τον ίδιο τον εξαποδώ και είτε μονομάχησε μαζί του κάνοντας σχεδόν μαγικά κόλπα, είτε έτρεξε να ξεφύγει.
Μια ιστορία που κυκλοφορεί για την ονομασία της περιοχής της Κατάρας στον νομό Τρικάλων, έχει πρωταγωνιστή έναν παπά, που ταξιδεύοντας επιχείρησε να περάσει από την περιοχή. Οι άσχημες καιρικές συνθήκες που επικρατούν εκεί όλο τον χρόνο δυσκόλεψαν τον παπά, που πριν ξεψυχήσει από το κρύο λέγεται πως καταράστηκε την περιοχή, που από τότε πήρε το όνομα αυτό και το μέρος που πέθανε ονομάστηκε Κάμπος του Δεσπότη.
Στο Πετρόπορο των Τρικάλων, πάντως, ο παπάς των θρύλων ήτανε πιο τζαναμπέτης, μιας και είχε ερωτευτεί την ίδια του την κόρη και μάλιστα πάνω στο γλέντι του γάμου της με ένα παλικάρι του χωριού δεν κρατήθηκε και επιχείρησε να τη φιλήσει μπροστά σε όλους. Τότε ένας μεγάλος σεισμός κατάπιε όλο το χωριό εκτός από την εκκλησία που έμεινε να στέκει στο χείλος του γκρεμού, και η περιοχή ονομάστηκε Βυθός ή Ζουρ - Παπά, «τρελός παπάς», δηλαδή.
Ο φόβος του υπερφυσικού
Τις νύχτες στους έρημους δρόμους του χωριού ο φόβος για το καθετί γίνεται εντονότερος για τον κάτοικο της πόλης που βρίσκεται έξω από τα νερά του, και δεν είναι επιθυμητή καμία συνάντηση με το υπερφυσικό, είτε πρόκειται για κάτι κακό είτε ακόμα και για δυνάμεις του καλού.
Φέτος μου διηγήθηκε ηλικιωμένος στο Μαυροβούνι πως δεκαετές πριν, όταν ήτανε παιδί, έπαιζε η παρέα του στο προαύλιο της παλιάς εκκλησίας, και βγήκε από μέσα ο ίδιος ο Άγιος και τους μάλωσε επειδή κάνανε φασαρία. Η διήγηση μιας τέτοιας ιστορίας βράδυ στην πλατεία του χωριού, με την εκκλησία να βρίσκεται συνήθως κάπου εκεί δίπλα, είναι αρκετή για να χαμηλώσουν τον τόνο της φωνής οι υπόλοιποι, κάνοντάς το ακόμα και ασυνείδητα.
Στη Ρεντίνα Καρδίτσας υπάρχει το μοναστήρι της Παναγίας, με προστάτη τον Άγιο Βασίλειο εξ Αγκύρας, και λέγονται πολλές ιστορίες εκεί για τα θαύματά του. Κατά την τουρκοκρατία, λένε, ένας Τούρκος αξιωματικός σκαρφάλωσε στον τρούλο της εκκλησίας και πυροβόλησε τον σταυρό, οι σφαίρες, όμως, γύρισαν κατά πάνω του και τον τύφλωσαν.
Στο κοντινό μας Αρμένιο λένε για ένα εξώκοσμο φως που εμφανίζεται στον πάτο του πηγαδιού της εκκλησίας κάθε Δεκαπενταύγουστο, χωρίς να μπορεί να δοθεί κάποια εξήγηση γι’ αυτό.
Ιστορίες που την ημέρα δεν τρομάζουν κανέναν, το βράδυ, όμως, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, μας υπενθυμίζουν πως δεν είμαστε μόνοι μας εκεί έξω, και ίσως να θεωρήσουμε ακόμα και ασέβεια την αμφισβήτηση της αυθεντικότητάς τους. Εδώ δεν πρόκειται για την Ελληνική Μυθολογία, ούτε για κάτι που διαβάσαμε στα κόμικς ή είδαμε στις ταινίες...
Δράκοι, τέρατα και ο φοβερός και τρομερός Ήταυρος
Πέρα από όλα αυτά, υπάρχουν και τα κλασικά τέρατα της ελληνικής παράδοσης, συνήθως με τη μορφή φιδιών όλων των μεγεθών. Απ’ ό,τι φαίνεται στα χωριά δεν συμπαθούν ιδιαίτερα τα φίδια...
Σύμφωνα με την «Εφημερίδα» της 13ης Μαΐου 1891, δύο κυνηγοί στο δάσος της Ραψάνης στον Όλυμπο ήρθαν αντιμέτωποι με «ένα φίδι θεριακωμένο με κεφάλι που έμοιαζε με βοδιού και δύο μικρά κέρατα στη κορυφή». Υπολόγισαν ότι το πλάσμα είχε μήκος πάνω από δυόμισι μέτρα και βάρος 500 οκάδες. Υψώνοντας τα τουφέκια τους του έριξαν και οι δύο αλλά δεν το πέτυχαν.
Γνωστή είναι στη Σκόπελο η ιστορία του Αγίου Ρηγίνου που πάλεψε με τον δράκο και ελευθέρωσε το νησί.
Στο Μαλακάσι των Τρικάλων, λίγο πριν ξεκινήσει η Εγνατία, βρίσκεται η περιοχή Πέτρα-Φίδι. Εκεί τα παλιά χρόνια είχε τη φωλιά του ένα γιγάντιο δρακόφιδο που φύλαγε έναν κρυμμένο θησαυρό αλλά συχνά τρομοκρατούσε τους χωρικούς και κατασπάραζε τα κοπάδια τους. Όταν οι χωρικοί αγανάκτησαν, προσπάθησαν να ξεγελάσουν το φίδι, αφήνοντας κοντά στη φωλιά του έναν κάδο με αλατισμένο γάλα. Το φίδι μόλις το ήπιε αναγκάστηκε να κατεβεί στο ποτάμι, για να πιεί νερό. Τότε μπήκαν στη φωλιά του κι αφού δεν βρήκαν το θησαυρό, την έκαψαν. Όταν γύρισε ο δράκος εξαγριώθηκε και το σφύριγμά του ακούστηκε μέχρι το χωριό. Οργισμένος χτύπησε με την ουρά του τον βράχο που σχίστηκε στη μέση. Από τότε στην Πέτρα – Φίδι διακρίνονται τα ίχνη των ραβδώσεων από το χτύπημα της ουράς του δρακόφιδου.
Ωστόσο, η λίμνη Κάρλα είχε το δικό της τέρας του Λοχ-Νες, τουλάχιστον μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες. Το 1890, ο εφημερίδες «Εφημερίς» και «Αθηναϊκή», αναδημοσιεύουν άρθρο της λαρισινής εφημερίδας «Σάλπιγξ», που αναφέρεται στο μυστηριώδες βουητό που άκουγαν πολλοί στην περιοχή της Θεσσαλίας. Οι ερμηνείες ποικίλλουν, από το άδειασμα των υπόγειων υδάτων της Θεσσαλίας προς στη θάλασσα, στο πλάσμα που κατοικούσε στα βαθύτερα σημεία των λιμνών και των ποταμών της περιοχής, τον Ήταυρο (ή Νήταυρο ή Γήταυρο).
Από τα αρχαία χρόνια της Ελληνικής Μυθολογίας, οι κάτοικοι της παραλίμνιας περιοχής άκουγαν τα βράδια ένα απόκοσμο μουγκρητό, που δεν εντοπιζόταν εύκολα, και το απέδωσαν στο «θεριό του βάλτου», τον Ήταυρο. Μάλιστα τα βράδια απέφευγαν να κυκλοφορούν κοντά στη λίμνη από τον φόβο τους.
Πολύ αργότερα, στις αρχές του 20ού αιώνα, ανακαλύφθηκε το φοβερό και τρομερό μυθολογικό τέρας της λίμνης, που δεν ήταν άλλο από ένα μικρό υδρόβιο πουλί, που στη συνέχεια ονομάστηκε από τους επιστήμονες Ήταυρος σε ανάμνηση του τρόμου που είχε εμπνεύσει στους ανθρώπους για χιλιάδες χρόνια. Πρόκειται για ένα είδος μικρού μοναχικού ερωδιού, σχετικά σπάνιου αλλά με μεγάλη εξάπλωση, που ζει σε περιοχές με καλαμιώνες και υδρόβια βλάστηση. Το χαρακτηριστικό της φωνής του είναι οι κραυγές που ακούγονται δυνατά και μακριά και μοιάζουν με το μουγκρητό του βοδιού, τις βραδινές ώρες και μάλιστα την περίοδο της άνοιξης, τότε που κλωσσά τα αυγά του.
Απογοητευτήκατε σίγουρα...
Δεν έχουν τελειωμό οι θρύλοι του τόπου μας, που έδωσαν τροφή στις τρομακτικότερες ιστορίες των παιδικών μας χρόνων, ιστορίες που μας έκαναν να χάνουμε τον ύπνο μας και μας μάθαιναν να φοβόμαστε το σκοτάδι.
Κατά βάθος μας άρεσαν, όμως, πολύ και περιμέναμε με ανυπομονησία να βρεθεί κάποιος να μας τις διηγηθεί, και τότε και τώρα, πότε ξεχνώντας κάτι, πότε εμπλουτίζοντάς τις με καινούριες λεπτομέρειες...
Απ’ ό,τι φαίνεται, η Θεσσαλία είναι η πραγματικά χώρα των μύθων, και όσο εκείνοι εξακολουθούν να διαδίδονται από στόμα σε στόμα, τόσο θα παραμένει ένα μέρος μαγικό...
Υ.Γ.: Μέσα στους επόμενους μήνες, η στήλη υπόσχεται και ένα τρίτο αφιέρωμα στους μύθους και θρύλους του τόπου μας, και θα χαρεί να φιλοξενήσει και τις δικές σας ιστορίες.
• Του Γιάννη Νικολάου
nikolaou.animator@gmail.com
