Είναι σε όλους γνωστό ότι τα φυτά μας δέχονται τον ανταγωνισμό ή το παρασιτισμό διαφόρων άλλων οργανισμών ανώτερων ή κατώτερων. Παράσιτα έχουμε και κατά τη διακίνηση και αποθήκευση των προϊόντων και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι στον καταναλωτή φτάνει ότι περισσεύει από τη θεωρητική παραγωγή του αγρού μετά την αφαίρεση ποσοτήτων από τα παράσιτα αλλά και από πάσης φύσεως απώλειες όπως κατά τη συγκομιδή. Παραδοσιακά, πριν από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα που άρχισε η χρήση χημικών παρασιτοκτόνων η καταπολέμηση των παρασίτων γίνονταν με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία με καλλιεργητικές τεχνικές όπως η χρήση αμειψισπορών, η καύση των υπολειμμάτων καλλιεργειών (άχυρα, κλαδιά κλαδέματος κλπ), με καταπολέμηση με τα χέρια (κυρίως ζιζανίων), με χρήση κάποιων χημικών όπως το θειάφι ή κάποια χαλκούχα σκευάσματα αλλά και διάφορα πρακτικά σκευάσματα όπως ακαθαρσίες που πίστευαν ότι έδιωχναν τα παράσιτα με τη μυρωδιά. Αυτές οι τεχνικές για τα μικρά αγροκτήματα και τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών αλλά και τις μικρές απαιτήσεις για ύψος παραγωγής καθώς και η διάρθρωση των αγορών (μικρής κλίμακος, τοπικές) αλλά και ο μικρός πληθυσμός με μικρές απαιτήσεις σε τρόφιμα και πρώτες ύλες έκαναν το σύστημα βιώσιμο. Η εκμηχάνιση της γεωργίας που άρχισε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και επέτρεψε τη μεγέθυνση των αγροκτημάτων, η χρήση χημικών λιπασμάτων, η ανάπτυξη νέων ποικιλιών με μεγαλύτερες αποδόσεις αλλά και περισσότερο ευαίσθητες στα παράσιτα άλλαξαν τις συνθήκες και με την ανακάλυψη των χημικών φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων η χρήση τους επεκτάθηκε με ταχύτατους ρυθμούς. Η ανακάλυψη του DDT ενός χλωριομένουεντομοκτόνου ήταν επανάσταση για την εποχή. Οι πιο ηλικιωμένοι από εμάς θυμούνται ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1950 αεροπλάνα να ψέκαζαν για καταπολέμηση των κουνουπιών και περιόρισαν του πρόβλημα της ελονοσίας. Έχω μια εικόνα στο μυαλό μου να μας προειδοποιούν για τους ψεκασμούς και να κλείνουν τις κότες σε καλυμμένους χώρους και εμάς (μικρά παιδιά τότε) στο σπίτι. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αρχικά τα χημικά θεωρήθηκαν η τέλεια λύση του προβλήματος καταπολέμησης παρασίτων και τα αποτελέσματα ήταν πραγματικά θεαματικά. Να μην ξεχνάμε ότι η Θεσσαλία ήταν μια περιοχή που υπέφερε από ελονοσία και οι ψεκασμοί περιόρισαν ουσιαστικά τα κουνούπια. Βέβαια μετά την εκτεταμένη εφαρμογή διαπιστώθηκε ότι η κατηγορία αυτή των εντομοκτόνων (τα χλωριωμένα) έμπαιναν στη διατροφική αλυσσίδα και κατέληγαν αθροιστικά στο συκώτι μας που τα έκανε επικίνδυνα για τη ζωή των ανώτερων οργανισμών. Η διαπίστωση αυτή κατέληξε στην απαγόρευση χρήσης τους ενώ η βιομηχανία κατασκευής των φυτοφαρμάκων αντέδρασε με τη δημιουργία σκευασμάτων με περισσότερο εξειδικευμένες δράσεις που περιορίζουν τους κινδύνους για τους ανώτερους οργανισμούς. Παρόλα αυτά τα φυτοφάρμακα είναι ουσίες-δηλητήρια για ζώντες οργανισμούς και επομένως διακίνηση και η χρήση τους απαιτεί προσοχή για να αποφύγουμε αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, τους ζωντανούς οργανισμούς και στο άνθρωπο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζοντας το πρόβλημα ανέπτυξε μια ολοκληρωμένη πολιτική για τη χρήση και την εφαρμογή φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Η επιστήμη ανέπτυξε επίσης σημαντικές δράσεις για περιορισμό των επιπτώσεων. Σήμερα ο αγρότης έχει στη διάθεσή του πολλές τεχνικές που του επιτρέπουν μια αποτελεσματική προστασία των καλλιεργειών του και ένα μεγάλο οπλοστάσιο με χημικές ουσίες που μπορεί να χρησιμοποιήσει με ιδιαίτερη προσοχή για την επιτυχία της καλλιέργειας του. Η ιδιαίτερη προσοχή αναφέρεται στη προστασία των καλλιεργειών με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, στη προστασία των ωφέλιμων οργανισμών (μέλισσες, άλλοι χρήσιμοι οργανισμοίκλπ), στη προστασία των καταναλωτών και του ίδιου του εαυτού και της οικογένειας του.
Ο παραγωγός για να κάνει σωστά τη προστασία των φυτών του πρέπει να ακολουθήσει ορισμένους κανόνες όπως:
1. Να αποφασίσει πότε πρέπει να ψεκάσει. Στη δεκαετία του 1950 αναπτύχθηκε η έννοια του οικονομικού κατωφλίου δηλαδή ότι ο ψεκασμός πρέπει να γίνεται μόνο όταν η ζημία που προκαλεί το παράσιτο ξεπερνά ένα όριο συνήθως το κόστος του ψεκασμού. Αυτό προϋποθέτει ο αγρότης να έχει πολύ καλή εποπτεία του χωραφιού του, να το παρακολουθεί και να κάνει σωστές εκτιμήσεις του επιπέδου της προσβολής και των επιπτώσεων στη καλλιέργεια. Όταν παλαιότερα μας έλεγαν οι γεωπόνοι του οργανισμού βάμβακος ή των διευθύνσεων γεωργίας να κάνουμε δειγματοληψίες (πχ να κινηθούμε διαγώνια σε ένα χωράφι βαμβακιού, να μαζέψουμε έναν αριθμό καρυδιών και όταν τα ανοίξουμε αυτά περισσότερα από ένα ποσοστό έχουν προσβολή σκουληκιού μόνο τότε παρεμβαίνουμε) και μετά να ψεκάζουμε.
2. Πρέπει να έχει υπόψη του ότι σε κανονικές συνθήκες στο χωράφι υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των παρασίτων και άλλων παρασίτων που τα καταστρέφουν. Κάθε ψεκασμός ατυχώς μαζί με τα παράσιτα καταστρέφει και τα ωφέλιμα, καταστρέφει την ισορροπία του συστήματος και πρέπει εμείς να ψεκάζουμε όλη τη καλλιεργητική περίοδο για να ελέγξουμε τα παράσιτα. Επομένως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στους ψεκασμούς ιδιαίτερα στην αρχή της καλλιεργητικής περιόδου.
3. Πρέπει να εφαρμόζει σκευάσματα που είναι εγκεκριμένα και κυκλοφορούν νόμιμα στην αγορά.
4. Να εφαρμόσει την ποσότητα σκευάσματος που προτείνει ο κατασκευαστής στη μονάδα της επιφάνειας δηλαδή τόσα γραμμάρια ή κυβικά εκατοστά το στρέμμα σύμφωνα με τις οδηγίες του παραγωγού του σκευάσματος.
5. Πρέπει να εφαρμόσει το σκεύασμα με ακρίβεια στο χωράφι εξασφαλίζοντας την καλή ανάδευση του ψεκαστικού υγρού με ένα μηχάνημα καλά συντηρημένο και ρυθμισμένο.
6. Πρέπει να ακολουθήσει τις οδηγίες του κατασκευαστή για τα όρια ψεκασμού πριν από τη διάθεση του προϊόντος στην αγορά.
7. Να αποφύγει να ψεκάζει σε συνθήκες ακατάλληλες όπως αέρας, υψηλές θερμοκρασίες με χαμηλή σχετική υγρασία του αέρα.
8. Να προστατεύσει το εαυτό του από έκθεση στα φυτοφάρμακα που είναι σε κάθε περίπτωση επιβλαβή για την υγεία του χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας.
Τα στοιχεία αυτά θα τα εξειδικεύσουμε σε επόμενα σημειώματα.
