Είμαστε στην αρχή του αδελφώματος. Μέχρι τώρα τα φυτά έχουν ελάχιστες ανάγκες σε άζωτο που συνήθως καλύπτεται από το υπολειμματικό άζωτο της προηγούμενης καλλιέργειας (αν ήταν ψυχανθές ή ποτιστική και όχι μονοκαλλιέργεια σκληρού σίτου) ή από τη βασική λίπανση που εφαρμόσατε. Τώρα πρέπει να τροφοδοτήσουμε τα φυτά μας με άζωτο για να δημιουργήσει την ανάπτυξή του και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις υψηλής παραγωγής. Πώς θα καθορίσουμε την ποσότητα που θα εφαρμόσουμε και πότε για να έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα με το χαμηλότερο κόστος;
Θα πρέπει αρχικά να καταλάβουμε ότι η λίπανση στηρίζει την παραγωγή με την εξασφάλιση των στοιχείων που απαιτούνται για την παραγωγή. Μια παραγωγή 100 κιλών σίτου αφαιρεί από το χωράφι περίπου 3 κιλά άζωτο που προφανώς πρέπει να τα βρει στο έδαφος. Αν αφαιρέσουμε και τη καλαμιά ή τη κάψουμε (μια κακιά συνήθεια που παρ’ όλες τις απαγορεύσεις δεν έχει ξεχαστεί) τότε αφαιρούμε άλλα 0,5 κιλά. Επομένως αν περιμένουμε μια παραγωγή 300 κιλών το στρέμμα τότε θα πρέπει να προσθέσουμε 9-10,5 κιλά αζώτου. Δυστυχώς όλο το άζωτο που εφαρμόζουμε δεν καταλήγει στα φυτά μας. Ένα μέρος χάνεται και θα εξηγήσω σε επόμενα σημειώματα πώς. Ουσιαστικά είμαστε ευχαριστημένοι αν το 65% πάει στα φυτά μας. Επομένως πρέπει να εφαρμόσουμε από 13,5 έως 16 κιλά αζώτου για να έχουμε την παραγωγή με την επιθυμητή ποιότητα, δηλαδή υψηλό ποσοστό πρωτεϊνών. Θα πρέπει εδώ να συνυπολογίσουμε και άζωτο που υπάρχει στο χωράφι από προηγούμενη καλλιέργεια ή που αποδεσμεύεται από την οργανική ουσία που μειώνει την ποσότητα κατά κάποιο ποσοστό.
Για να εφαρμόσουμε αυτό το άζωτο με νιτρική αμμωνία θα χρειαστούμε 45 κιλά που με τιμή 0,40 ευρώ/κιλό ξοδεύουμε κοντά στα 18 ευρώ/στρ. Με τιμή 0,20 ευρώ/κιλό του σκληρού σίτου τα 300 κιλά είναι 60 ευρώ το λίπασμα είναι 30% του κύκλου εργασιών. Επομένως η αζωτούχος λίπανση είναι ένα πολύ σημαντικό τμήμα του κόστους παραγωγής και επηρεάζει άμεσα το κέρδος σας.
Το ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε είναι πότε και πώς πρέπει να εφαρμόσουμε το άζωτο. Το σιτάρι όπως και κάθε καλλιέργεια κατά την καλλιεργητική περίοδο περνά μια σειρά από στάδια ανάπτυξης που τα ονομάζουμε φαινολογικά στάδια. Ένας κ. Fakes μας έδωσε μια κατάταξη με αρίθμηση από 1 έως 11 όπως φαίνονται στην εικόνα. Το στάδιο 1 είναι η εμφάνιση του πρώτου φύλλου από το έδαφος και 11 είναι η ωρίμανση. Τις μέρες αυτές περίπου αρχές Φεβρουαρίου είμαστε κοντά στο στάδιο 2 κάπου στο αδέλφωμα με 2-4 φύλλα όπως δείχνει η εικόνα. Στο δεύτερο σχήμα υπάρχει μια κόκκινη γραμμή που μας δείχνει την απορρόφηση αζώτου από τα φυτά μας. Όπως βλέπουμε μέχρι το στάδιο 2 η απορρόφηση αζώτου είναι πολύ μικρή καθώς τα φυτά αναπτύσσονται πολύ αργά. Με την αύξηση της διάρκειας της ημέρας και την άνοδο της θερμοκρασίας αρχίζει η ανάπτυξη των φυτών μας και η αύξηση της απορρόφησης αζώτου. Ακριβώς σε αυτή την περίοδο (για τη Θεσσαλία κοντά στα μέσα Φεβρουαρίου) πρέπει να τροφοδοτήσουμε τα φυτά με άζωτο για να αναπτύξουν ένα ισχυρό «σκελετό» που θα φωτοσυνθέτει και θα στηρίξει μια μεγάλη παραγωγή. Επομένως πρέπει σε αυτή την περίοδο να εφαρμόσουμε αζωτούχο λίπασμα. Στη χώρα μας εφαρμόζουμε συνήθως λιπάσματα είτε αμμωνιακά π.χ. θειική ή φωσφορική αμμωνία, νιτρικά π.χ. νιτρικό κάλιο είτε και τα δύο π.χ. Νιτρική αμμωνία είτε σε μορφή ουρίας. Για τις εφαρμογές του Φεβρουαρίου συνιστούμε στους αγρότες να εφαρμόζουν αμμωνιακά λιπάσματα. Γιατί τα κολλοειδή του εδάφους (τα στερεά σωματίδια μεγέθους χιλιοστού του χιλιοστού) αλλά και η οργανική ουσία είναι αρνητικά φορτισμένα. Τα αμμωνιακά ιόντα έχουν θετικό φορτίο για αυτό απορροφώνται και συγκρατούνται από το έδαφος. Από εκεί είτε απορροφούνται άμεσα από τα φυτά είτε με δράση μικροοργανισμών μετατρέπονται σε νιτρικά και απορροφούνται από τα φυτά. Αντίθετα τα νιτρικά ιόντα είναι αρνητικά φορτισμένα και αν δεν απορροφηθούν άμεσα από τις ρίζες τότε μένουν διαλυμένα στο εδαφικό διάλυμα και με την κίνηση του νερού παρασύρονται είτε σε βαθύτερα στρώματα κάτω από το βάθος που φτάνουν οι ρίζες και καταλήγουν στους υπόγειους υδροφορείς είτε παρασύρονται με την απορροή και καταλήγουν σε επιφανειακές συγκεντρώσεις νερού. Και στις δύο περιπτώσεις προκαλούν σημαντική ρύπανση. Επομένως στην περίοδο αυτή θα πρέπει να εφαρμόσουμε τον κύριο όγκο των αζωτούχων λιπασμάτων κυρίως σε αμμωνιακή μορφή για να διατηρήσουμε τα λιπάσματα όσο περισσότερο γίνεται στο έδαφος.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
