Την έκθεση οργανώνουν η Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Επιστημών του Δήμου Λαρισαίων, το Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας και ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός «Ελευθερία». Η έκθεση περιλαμβάνει σπάνιο αρχειακό υλικό από εφημερίδες των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, τον περιφερειακό, τοπικό αλλά και μαθητικό Τύπο.
ΛΙΝΟΤΥΠΙΑ - ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ
Συνηθίζουμε όταν αναφερόμαστε στον έντυπο Τύπο, δηλαδή στις εφημερίδες, να εννοούμε κατά βάση τον κόσμο της δημοσιογραφίας. Η είδηση, το ρεπορτάζ, το άρθρο ή το σχόλιο, μπορεί να γράφονται από δημοσιογράφους, αλλά η «παρουσία» τους στο σώμα μιας εφημερίδας περνά αναγκαστικά από το τμήμα των τεχνικών της.
Κι αν σήμερα και το κομμάτι αυτό έχει εκσυγχρονιστεί σημαντικά, ως και τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αι. πολλά στοιχεία της τυπογραφίας παρέπεμπαν στις απαρχές της. Αρχής γενομένης από τα επίπεδα πιεστήρια που επέτρεψαν την αναπαραγωγή –γρήγορα και πολλών- αντιγράφων, τα κινητά στοιχεία (συνήθως από μέταλλο) και οι λινοτυπικές μηχανές. Μια μικρή εικόνα των μεταλλικών στοιχείων θα πάρει ο επισκέπτης της έκθεσης στο Λαογραφικό. Δυστυχώς δεν είναι εύκολο να μετακινηθεί μια λινοτυπική μηχανή, πόσο μάλλον ένα πιεστήριο.
Όμως η λινοτυπία, εφεύρεση του 1886 (ΗΠΑ, Ότμαρ Μεργκεντάλερ), αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη της τυπογραφίας και του Τύπου. Τέτοιες λινοτυπικές μηχανές λειτουργούσαν στο τεχνικό τμήμα της «Ελευθερίας», μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ΄70. Επρόκειτο ουσιαστικά για μια μηχανή με πληκτρολόγιο, ένα μικρό «εργοστάσιο» που …γεννούσε αράδες.
Το πληκτρολόγιό του διέθετε όλα τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου (πεζά και κεφαλαία), αλλά και όλες τις «εκδοχές» των φωνηέντων όταν αυτά έπρεπε να συνδυαστούν με οξείες, περισπωμένες, βαρείες, ψιλές, δασείες, υποδιαστολές…
Ο λινοτύπης δακτυλογραφούσε το κείμενο παράγοντας λεπτές μεταλλικές πλάκες με ανάγλυφους τους χαρακτήρες του κειμένου από κράμα αντιμονίου, μολύβδου και κασσίτερου. Για το λόγο αυτό στο πίσω μέρος της λινοτυπικής, «κάθονταν» ένα μικρό χυτήριο, στους 400 βαθμούς του οποίου έλιωνε μια ράβδος από το συγκεκριμένο μέταλλο. Τα καλούπια των χαρακτήρων (μήτρες) έμπαιναν σε σειρά παράγοντας τις αράδες. Με τη σειρά τους αυτές τοποθετούνταν σε θήκες (τους σελιδοθέτες) συμπληρώνοντας ως παζλ την κάθε σελίδα πριν καταλήξουν στο πιεστήριο.
Προηγούνταν η απαραίτητη διόρθωση: Κάθε στήλη μελανώνονταν για να αποτυπωθεί το κείμενο σε ένα κομμάτι ελαφρώς βρεγμένου χαρτιού. Ο δημοσιογράφος έκανε τη διόρθωση, η προς διόρθωση αράδα ξαναγράφονταν στη λινοτυπική για να παραχθεί ξανά και να αντικαταστήσει τη λανθασμένη. Η μεταφορά κάθε στήλης, πόσο μάλλον μιας σελίδας, απαιτούσε προσοχή και γερά μπράτσα…
Η λινοτυπία μπορεί να διευκόλυνε τη γραφή ενός κειμένου, δεν συνέβαινε το ίδιο όμως και με τους τίτλους. Όπου, συνεχίζονταν η στοιχειοθεσία με το χέρι, ο «πρωτόγονος» δηλαδή τρόπος τυπογραφίας. Τα μεταλλικά στοιχεία με τα γράμματα της ελληνικής (ή και αγγλικής) αλφαβήτου (φυσικά και οι αριθμοί) τοποθετημένα σε κάσες, ανά τύπο και μέγεθος. Ο αρχισυντάκτης έπρεπε να υπολογίζει τον αριθμό αλλά και το μέγεθος (στιγμές) των γραμμάτων για κάθε τίτλο και ο τυπογράφος σχημάτιζε τις αράδες, χρησιμοποιώντας ένα-ένα τα στοιχεία με τα γράμματα, αλλά και τα σημεία στίξης, τα διαστήματα κ.λ.π.).
Με τον τρόπο αυτό παράγονταν οι εφημερίδες για περίπου έναν αιώνα. Στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 εμφανίστηκαν οι μηχανές offset και η φωτοστοιχειοθεσία που άλλαξαν τον τρόπο παραγωγής, καθιστώντας τον όχι μόνο πιο γρήγορο αλλά και πιο καθαρό και υγιεινό, αφού η λινοτυπία και η παραδοσιακή στοιχειοθεσία χρησιμοποιούσε αντιμόνιο και πολύ μελάνι…
Η «Ελευθερία» ήταν από τις πρώτες εφημερίδες που άφησαν τη χειρωνακτική τυπογραφία και πέρασαν σ’ αυτή την τεχνολογία.
Μετά ήρθαν οι υπολογιστές και η ηλεκτρονική σελιδοποίηση…
