Του Αποστόλη Ζώη
Σημαντικά στοιχεία φέρνει στο φως έρευνα του ιστορικού της Ιατρικής και προέδρου της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα Δρ. Δημ. Καραμπερόπουλου για την ελληνική ιατρική κατά την Μεταβυζαντινή περίοδο της ξενικής κυριαρχίας (Τουρκοκρατίας-Λατινοκρατίας) μέχρι την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Λόγω της σκλαβιάς
Αποτελεί, όπως ο ίδιος δηλώνει, μια σημαντική σελίδα της ελληνικής γενικότερα ιατρικής, διότι έδρασε σε αντίξοες συνθήκες λόγω της σκλαβιάς και όπως διαπιστώνεται από την έρευνα δεν υφίσταται κενό μεταξύ της βυζαντινής και της νεώτερης ελληνικής ιατρικής, που αρχίζει με την ίδρυση της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1837).
Τα ελληνικά ιατρικά χειρόγραφα κατά την βυζαντινή περίοδο, διευκρινίζει ο κ. Καραμπερόπουλος, αποτελούσαν την κύρια πηγή ιατρικής γνώσης και μέσω αυτών έγινε η μεταφορά της και στην Ευρώπη. Με την πρώτη κατάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Σταυροφόρους άρχισε η συστηματική λαφυραγώγηση των χειρογράφων με έργα του Αριστοτέλους, Ιπποκράτους, Γαληνού, Ορειβασίου, Αετίου κ.ά, που αυξήθηκε μετά την οριστική της πτώση και κατάληψή της από τους Οθωμανούς.
Τα έργα του Αριστοτέλους, Ιπποκράτους και Γαληνού μεταφράζονται στα λατινικά και συστηματικά διδάσκονται στα Πανεπιστήμια της Ιταλίας κατά τον 16 και 17ο αιώνα. Σημαντικό είναι το γεγονός , προσθέτει, ότι με τις γνώσεις του Γαληνού οι Ιατρικές Σχολές των ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων προχώρησαν στην περαιτέρω ανάπτυξη της ανατομίας καθώς και των άλλων κλάδων της ιατρικής.
Οι Έλληνες, αναφέρει στη συνέχεια ο κ. Καραμπερόπουλος, δεν έπαυσαν να αποκτούν την επιστημονική ιατρική, παρά την διακοπή της διδασκαλίας της στον ελληνικό χώρο μετά την οθωμανική κυριαρχία. Σπούδαζαν ιατρική στα Πανεπιστήμια της Ευρώπης, στις Ιατρικές Σχολές κυρίως της Ιταλίας, αλλά και της Γερμανίας, Αυστρίας, και Γαλλίας.
Τα ιατρικά χειρόγραφα, που βρίσκονταν στα μοναστήρια και σε βιβλιοθήκες ιδιωτών, αντιγράφονταν πολλές φορές και κυκλοφορούσαν ευρέως στον ελληνικό χώρο μεταξύ του λαού από τον 15ο και μέχρι τα τέλη του 18ου και κατ’ αυτόν τον τρόπο αποτελούσαν πηγή ιατρικής γνώσης. Ιδιαίτερα διαδεδομένα ήταν τα χειρόγραφα, τα οποία περιείχαν πρακτικές ιατρικές οδηγίες και συνταγές για διάφορες παθήσεις, τα ονομαζόμενα «Ιατροσόφια». Αυτά περιείχαν σύντομες θεραπευτικές συμβουλές μαζί με συνταγές από τα ιατρικά κείμενα αρχαίων και βυζαντινών ιατρών και μερικές φορές συμπληρώνονταν με ιατρικές γνώσεις των επόμενων αιώνων.
Κυκλοφορούσαν επίσης και ιατρικά χειρόγραφα, τα οποία ήταν γραμμένα από γιατρούς της εποχής. Ενδεικτικά αναφέρει την περίπτωση του ιατρού Μάρκελλου Κοντοπίδη, ο οποίος έγραψε στα 1728 το χειρόγραφό του με τίτλο «Θησαυρός υγείας», για να το συμβουλεύονται οι εμπειρικοί γιατροί, καθώς και οι απλοί άνθρωποι, όταν δεν θα έβρισκαν επιστήμονα ιατρό.
Και χειρόγραφα
Υπάρχουν όμως, σύμφωνα με τον ίδιο, και χειρόγραφα, που είναι μετάφραση ευρωπαϊκών επιστημονικών βιβλίων και μέσω αυτών οι Ελληνες γιατροί μεταφέρουν τη σύγχρονη ιατρική γνώση. Ενδεικτικά αναφέρει τρία μόνο παραδείγματα: το πολυσέλιδο χειρόγραφο της Ανατομίας του Iσπανού Juan Velverde de Hamusco μετάφραση από τον Λέανδρο Πατούσα το 1723. Το βιβλίο του John Allen, Σύνοψη Πρακτικής Ιατρικής μεταφρασμένο από τον ιατρό Αλέξανδρο Γιακουλέα το 1745, του οποίου υπάρχουν εννέα χειρόγραφα. Το χειρόγραφο Στοιχεία της θεωρητικής και πρακτικής φαρμακοποιητικής του Μπομέ καθηγητού στο Παρίσι, που μετέφρασε από τα ιταλικά ο εξ Ιωαννίνων ιατρός Κωνσταντίνος Φίτζιος.
Οι επιστήμονες ιατροί, επισημαίνει ακόμα ο κ. Καραμπερόπουλος, δεν επαρκούσαν να καλύψουν τις ιατρικές ανάγκες του ελληνικού χώρου, με αποτέλεσμα κατά την μεταβυζαντινή εποχή ένα μέρος του πληθυσμού έβρισκε ιατρική φροντίδα στους πρακτικούς ιατρούς, οι οποίοι αποκαλούνταν στα κείμενα της εποχής με διάφορα ονόματα: «τζαρλατάνοι, εμπειρικοί, κομπογιαννίτες, σακκουλιαραίοι, ιατροκάπηλοι, αγύρτες, γόητες γιατροί».
Η ιατρική γνώση από τον 18ο αιώνα μεταφέρονταν στον ελληνικό χώρο και με τα έντυπα βιβλία, τόσο τα ιατρικά, όσο και τα βιβλία γενικής παιδείας: φυσικές, χημείες, φιλοσοφικά, σχολικά εγχειρίδια, θρησκευτικά κ.ά. Το πρώτο γνωστό μέχρι σήμερα τυπωμένο ιατρικό βιβλίο είναι του Ηπειρώτη ιατρού Σταύρου Μουλαϊμη, που εκδόθηκε στη Βενετία το 1724. Ο γιατρός αυτός, όπως εξηγεί ο ιστορικός της Ιατρικής και πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα Δρ. Δημ. Καραμπερόπουλος μετά τη λήψη του πτυχίου του για να βοηθήσει τους συμπατριώτες του έγραψε το βιβλίο με τίτλο «Αντιδοτάριον», δηλ. τι αντίδοτα φάρμακα θα έπρεπε να έχουν οι κάτοικοι της υπαίθρου για τις περιπτώσεις δηγμάτων από σκορπιούς, φίδια κλπ. και ιδιαίτερα οι άποροι και πένητες, καλύπτοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο μια μεγάλη ανάγκη των κατοίκων των αγροτικών περιοχών.
Από τα μέσα του 18ου αιώνος παρατηρείται, όπως ο ίδιος συνεχίζει, μία σημαντική αύξηση του αριθμού εκδόσεως ελληνικών ιατρικών βιβλίων και ιδιαίτερα κατά τις δύο προεπαναστατικές δεκαετίες, δια των οποίων η ιατρική γνώση μεταφέρονταν στον ελληνικό χώρο. Το επίπεδο των ιατρικών γνώσεων, που μεταφέρονταν στον ελληνικό χώρο με τα βιβλία καθώς και με περίφημο προεπαναστατικό περιοδικό «Ερμής ο Λόγιος», διαπιστώνεται ότι ήταν υψηλό. Οι συγγραφείς των ιατρικών βιβλίων, που μεταφράζονται στα ελληνικά, είναι διακεκριμένοι ιατροί με ακαδημαϊκούς τίτλους και τα βιβλία τους είχαν απήχηση στον ευρωπαϊκό χώρο με πολλές επανεκδόσεις και μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες. Επίσης, απέχουν χρονικά από την αντίστοιχη ευρωπαϊκή έκδοση κατά μέσον όρο 6.6 χρόνια, στοιχείο που δείχνει πόσο γρήγορα, παρά τις δύσκολες συνθήκες της εποχής, μεταφέρονταν στον ελληνικό χώρο η επιστημονική γνώση.
