Σπεύδω λοιπόν να πω ότι "Σύνδρομο του Χίτλερ δεν υπάρχει" για τον Donald Trump (Ντόναλντ Τραμπ).

Ήδη από τον Αύγουστο του 2016, πριν -δηλαδή- από τις Αμερικάνικες Εκλογές και την ανάδειξη του Donald Trump στην Προεδρεία, η Karen Bass, μέλος του Αμερικανικού Κογκρέσσου, είχε ξεκινήσει την καμπάνια "διαγνώστε τον Τραμπ", βάζοντας, μάλιστα, και σχετικό hashtag στο Twitter (#DiagnoseTrump) και μαζεύοντας, σε πρώτη φάση 20.000 υπογραφές ειδικών ψυχικής υγείας, ενώ 40.000 είναι οι αντίστοιχες υπογραφές που συγκέντρωσε, μέσα σε 6 ημέρες ο Δρ. Gartner. Ο John Gartner είναι Διδάκτωρ Ψυχολογίας με σημαντική ακαδημαϊκή διαδρομή στο πανεπιστήμιο John Hopkins και πολυετή άσκηση της κλινικής ψυχολογίας, τόσο στη Βαλτιμόρη, όσο και στη Νέα Υόρκη. Σύμφωνα με την προσέγγισή του, ορισμένα στοιχεία της προσωπικότητας των πολιτικών ηγετών μπορούν να κλιμακωθούν σε όρους και σύμπλοκα διαταραχής προσωπικότητας.

Ταυτόχρονα και ο πρώην Κοσμήτορας του Harvard, Καθηγητής της Ιατρικής Jeffrey Flier υποστήριξε πως ο Donald Trump δεν εμφανίζει απλώς Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας, αλλά αποτελεί τον ορισμό αυτής.

Ο John Gartner, ως "Σύνδρομο του Hitler" προσπαθεί να περιγράψει έναν συνδυασμό χαρακτηριστικών από τρεις Διαταραχές της Προσωπικότητας, τη Ναρκισσιστική, την Αντικοινωνική και την Παρανοειδή.

Βάσει των δηλώσεων του Gartner, στοιχεία αυτών των διαταραχών προσωπικότητας, σε συνδυασμό με στοιχεία υπομανίας, κάνουν τον Trump να προσομοιάζει, σε επίπεδο πολιτικού λόγου, εθνο-λαϊκισμού και απουσίας πολιτικής ενσυναίσθησης, με τον Αδόλφο Χίτλερ, όσο και αν αυτό είναι υπερβολικά τραβηγμένο, δεδομένου ότι ο Χίτλερ είναι ο πιο μισητός και ο πλέον ψυχικώς διαταραγμένος ηγέτης της Παγκόσμιας Ιστορίας.

Ανατρέχοντας στη δική μου ακαδημαϊκή διαδρομή και συγγραφή σχετικά με το "Σύνδρομο της Ύβρεως", το οποίο αποτελεί έκφραση της τοξικής επιδράσεως της εξουσίας στην προσωπικότητα συγκεκριμένων πολιτικών ηγετών, θα ήθελα να υπογραμμίσω πως το Σύνδρομο αυτό έχει περιγραφεί από τον Λόρδο Όουεν (πρώην υπουργό Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, εμπνευστή του σχεδίου Βανς και Όουεν για την ειρήνευση στην πρώην Γιουγκοσλαβία και Ψυχίατρο κατά σπουδές) και έχει αποδοθεί σε συγκεκριμένους ηγέτες, όπως η Μάργκαρετ Θάτσερ, ο Τόνι Μπλερ και ο Ρίτσαρντ Νίξον. Αυτή η εκ της εξουσίας προκαλούμενη αλαζονεία τους καθιστούσε ανίκανους ή και επικίνδυνους στη λήψη αποφάσεων. Αυτό δεν σημαίνει πως θα έπρεπε να αποστερηθούν των δικαιωμάτων τους δικαιοπραξίας ή άσκησης πολιτικής, αλλά -την ίδια στιγμή- θα πρέπει να ενημερώνουμε τον λαό για τις παγίδες της εξουσίας και για τις διαβρωτικές επιδράσεις της στον χαρακτήρα συγκεκριμένων πολιτικών.

Η περίπτωση του κ. Trump είναι λίγο διαφορετική, καθώς δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε πως έχοντας μείνει επί μακρόν στον προεδρικό θώκο, υπέστη τη διαβρωτική επίδραση της εξουσίας και εμφάνισε το Σύνδρομο της Ύβρεως, το οποίο -ειρήσθω εν παρόδω- έχει κάποια κοινά εφαπτομενικά στοιχεία με τη Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας και συγκεκριμένα με τον κακοήθη ναρκισσισμό. Τον τελευταίον, τον εισήγαγε ως έννοια στην ψυχανάλυση ο Έριχ Φρομ, καθώς ο ναρκισσισμός δεν είναι πάντοτε αρνητικός. Ειδικά σε άτομα που καλούνται να παίρνουν σημαντικές αποφάσεις, να αναλαμβάνουν ευθύνες και να "σπάνε αυγά", πρέπει να υπάρχει ένας ψυχολογικός προσδιοριστής αυτοπεποίθησης, ώστε να καθίστανται ικανά να αγαπούν τον εαυτό τους και συνακολούθως να δύνανται να αγαπήσουν και εκείνους που καλούνται να ωφελήσουν μέσα από την άσκηση του λειτουργήματος της πολιτικής εξουσίας.

Τον Donald Trump δεν τον είδαμε ακόμη να ασκεί, επί μακρόν, εξουσία για να διαπιστώσουμε αν και σε ποιο βαθμό θα διαβρωθεί από αυτήν. Εμφάνιζε όμως, ήδη από την περίοδο προ της ενασχολήσεώς του με την πολιτική, κάποια χαρακτηριστικά που τον καθιστούν ιδιαίτερο. Στα χαρακτηριστικά αυτά, όπως φαινομενολογικά επισημαίνονται, συγκαταλέγονται η διαρκής επιζήτηση της προσοχής, οι αδικαιολόγητες προσδοκίες ιδιαίτερης μεταχείρισής του σε σχέση με τους κοινούς θνητούς, η αρνητική εκδοχή μιας πομπώδους μεγαλοπρέπειας σε ό,τι κάνει και μία μεγεθυμένη εαυτο-εικόνα η οποία ενδέχεται να επηρεάζει τη σχέση του με την πραγματικότητα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως δικαιούμαστε να του βάλουμε την ετικέτα της ψυχικής διαταραχής και να τον κρίνουμε ανίκανο να ασκεί τα καθήκοντά του.

Υπό αυτήν την έννοια και χωρίς να επιθυμώ να υπερασπιστώ τον Αμερικανό Πρόεδρο, θα ήθελα να σημειώσω πως αυτά που υποστηρίζει ο John Gartner για τον Donald Trump, δεν είναι κατ' ανάγκην αρνητικά. Από τη μία του χρεώνει υπομανία. Από την άλλη, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως ο Donald Trump είναι ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας, πράγμα που αποδεικνύει πως ήταν λειτουργικός και μάλιστα υπερ-λειτουργικός, δεδομένου του μεγέθους των επιτυχιών του. Στο βιβλίο του "The Hypomanic Edge", ο Gartner υποστηρίζει πως η έγερση του συναισθήματος, η οποία είναι διάχυτη στην αμερικανική ψυχοσύνθεση και η οποία, ιδιαίτερα σε ορισμένα άτομα τα οποία έχουν σημειώσει ξεχωριστή επιτυχία στον τομέα τους, μπορεί να λαμβάνει τα χαρακτηριστικά της υπομανίας, δύναται να αποτελεί και την κινητήριο δύναμη που "έκανε την Αμερική Μεγάλη", σύνθημα το οποίο χρησιμοποίησε κατά κόρον ο Donald Trump στην προεκλογική του εκστρατεία.

Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να αναφέρω, πως ο Καθηγητής μου στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Tufts, Nassir Ghaemi, στο βιβλίο του "First Rate Madness", υποστηρίζει ότι τόσο η κατάθλιψη, όσο και η μανία, όταν δεν κλιμακώνονται σε ψυχωτικούς εκτροχιασμούς, δύνανται να αποτελέσουν πλεονεκτήματα του ηγέτη, αυξάνοντας τη δημιουργικότητά του, πολλαπλασιάζοντας την αντοχή του σε δύσκολες συνθήκες (αγγλιστί - "resilience)", προσδίδοντάς του επιπλέον ρεαλισμό (τον καλούμενο "καταθλιπτικό ρεαλισμό" - "depressive realism") και αναπτύσσοντας την ενσυναίσθησή του ("empathy"), την ικανότητά του, δηλαδή, να βάζει τον εαυτό του στη θέση των άλλων.

Η μερικού βαθμού μανία (ή αλλιώς η υπομανία) που χρεώνει ο Gartner στον Trump δεν είναι απαραίτητα και μονοσήμαντα αρνητικό στοιχείο. Το κατακλειδικό και καίριο για την εύρυθμη λειτουργία της Δημοκρατίας και των θεσμών ερώτημα είναι το κατά πόσον δικαιούται ο λαός να γνωρίζει την αλήθεια για τη συνολική υγεία, συμπεριλαμβανομένης και της ψυχικής, των πολιτικών του ηγετών. Απομακρύνοντας το στίγμα από την ψυχική νόσο, θα πρέπει να αντιληφθούμε πως όπως ένας πολιτικός ενδεχομένως να μην είναι ικανός να ασκήσει τα καθήκοντά του, λόγω μίας καρδιοπάθειας ή ενός καρκίνου του προστάτη (όπως για παράδειγμα συνέβη στην περίπτωση του Γάλλου Προέδρου Φρανσουά Μιτεράν), έτσι δύναται να πάσχει και από κάποια ψυχική νόσο η οποία μπορεί να προκαλεί είτε αρνητικό, είτε θετικό συμπεριφορικό και νοητικό αποτύπωμα στην ενάσκηση του λειτουργήματός του, περιορίζοντας τη λειτουργικότητά του ή προάγοντας τη χαρισματικότητά του, αντιστοίχως.

Από τον Χρίστο Λιάπη

* Ο Χρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc, PhD είναι Ψυχίατρος-Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών