Σε διάφορα δημοσιεύματα πριν λίγο καιρό εντοπίσαμε και περιγράψαμε πολλά αρχοντικά της Λάρισας με ωραία αρχιτεκτονική και πλούσια διακόσμηση, τα οποία οικοδομήθηκαν από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι το 1940. Είχαν κατασκευασθεί από αστικές οικογένειες της Λάρισας αποκλειστικά για την άνετη διαμονή τους. Επίσης αναφέραμε και διάφορα δημόσια κτίρια με τα οποία οι τοπικές ή οι κεντρικές αρχές του κράτους και άλλοι οργανισμοί συνέβαλλαν στην ομορφιά της πόλεως. Ανάμεσα στα τελευταία κτίσματα ήταν και τα καταστήματα και υποκαταστήματα διαφόρων τραπεζών. Θα αναφέρω το κομψό κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στην κεντρική πλατεία, το οποίο κατασκευάσθηκε το 1907, την Εμπορική Τράπεζα η οποία άρχισε τη λειτουργία της περί το 1920 και την Τράπεζα Η πειροθεσσαλίας[1] στη νότια πλευρά της ίδιας πλατείας, την Τράπεζα Λαρίσης στη γωνία των σημερινών οδών Βενιζέλου και Παπαναστασίου, την Λαϊκή Τράπεζα απέναντι από τη σημερινή Στρατιωτική Λέσχη, την Τράπεζα Ελλάδος το 1935 και την Αγροτική, που υπάρχουν μέχρι σήμερα, καθώς και μερικές άλλες, κυρίως ιδιωτικές, σε μικρότερα κτίρια και με βραχύβια διαδρομή.
Στο σημερινό δημοσίευμα θα αναφερθούμε στο κτίριο του υποκαταστήματος της Τράπεζας Αθηνών[2] στην πόλη μας, το οποίο βρισκόταν στη γωνία των οδών Παπαναστασίου και Αθανασίου Διάκου, ακριβώς στο σημείο όπου σήμερα υπάρχει το Ταχυδρομείο. Το πότε άρχισε τη λειτουργία της δεν μας είναι γνωστό[3]. Για την μορφή που είχε το κτίριο έχουμε μόνον γραπτές και προφορικές περιγραφές, αλλά φωτογραφία ολόκληρου του κτιρίου δεν έχουμε μέχρι σήμερα εντοπίσει. Μόνο στο φωτογραφικό αρχείο του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου υπάρχει η δημοσιευόμενη φωτογραφία του 1927, στην οποία απεικονίζεται η υπάλληλος της Τράπεζας Αθηνών Λίτσα Μακρή, κόρη του δημοσιογράφου και διευθυντή της εφημερίδας «Μικρά» Θρασύβουλου Μακρή, στα σκαλοπάτια της κύριας εισόδου της.
Σύμφωνα με τις περιγραφές, επρόκειτο για ένα διώροφο κτίριο με υπερυψωμένο υπόγειο, το οποίο αρχιτεκτονικά είχε πολλά νεοκλασικά στοιχεία στην εξωτερική όψη του. Φάνταζε επιβλητικό και ωραίο, καθώς υπερείχε σε ύψος και ομορφιά από τα γειτονικά κτίρια. Στον κάτω όροφο στεγαζόταν η Διεύθυνση και το Λογιστήριο της Τράπεζας, ενώ ο επάνω όροφος χρησίμευε ως κατοικία της οικογένειας του εκάστοτε διευθυντή του υποκαταστήματος. Η κύρια είσοδος βρισκόταν επί της οδού Ακροπόλεως (μετέπειτα Βασιλίσσης Σοφίας και σήμερα Παπαναστασίου), ενώ η είσοδος με το κλιμακοστάσιο που οδηγούσε στον επάνω όροφο ήταν επί της Αθανασίου Διάκου. Πάνω από την κύρια είσοδο υπήρχε εξώστης ο οποίος υποστηριζόταν με μαρμάρινα φουρούσια και περιοριζόταν από τις τρεις πλευρές του με όμορφη σφυρήλατη σιδεριά. Όλα τα ανοίγματα (παράθυρα και πόρτες)έφεραν παραστάδες, δηλαδή ήταν κορνιζαρισμένα γύρω-γύρω με απαλή προεξοχή του επιχρίσματος των τοίχων, ενώ στο ισόγειο προστατεύονταν από ισχυρές σιδεριές.
Από τους διευθυντές στο υποκατάστημα της Τράπεζας Αθηνών στη Λάρισα που άφησαν το στίγμα τους λόγω της ισχυρής προσωπικότητας που διέθετε, ήταν ο Αχιλλέας Καλεύρας[4]. Είχε διορισθεί το 1918 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο Νομάρχης στην πόλη μας, η θητεία του όμως ήταν σύντομη, γιατί με την ήττα των Φιλελευθέρων στις εκλογές του 1920 υποχρεώθηκε να αποχωρήσει από τη θέση του και να εγκαταλείψει την πόλη που, όπως τόνιζε, είχε αγαπήσει πραγματικά. Αλλά η πορεία των γεγονότων τον έφερε πάλι στη Λάρισα, τώρα ως διευθυντή του τοπικού υποκαταστήματος της Τράπεζας Αθηνών. Πότε ακριβώς ανέλαβε δεν το γνωρίζουμε. Πάντως σύμφωνα με το ημερολόγιο της Αγγελικής Γκατζώγια, συζύγου του δημοσιογράφου Θρασύβουλου Μακρή, τον Σεπτέμβριο του 1925, όταν διορίσθηκε η κόρη τους Λίτσα Μακρή ως υπάλληλος της τραπέζης, ήταν ήδη διευθυντής ο Αχιλλέας Καλεύρας. Η προηγούμενη θητεία του ως Νομάρχη στη Λάρισα, τον βοήθησε με τις γνωριμίες του να αναπτύξει τις εργασίες της Τράπεζας σε μεγάλο βαθμό. Εδώ στη Λάρισα φοίτησαν για ένα διάστημα τα παιδιά του στο γυμνάσιο και ανέπτυξαν παιδικές φιλίες. Μάλιστα αργότερα ο ένας γιος του ο Μιχάλης πέρασε και αυτός από την πόλη μας ως πρόεδρος Εφετών και δοκίμασε ισχυρές συγκινήσεις από τη ζωή των παιδικών του χρόνων. Τον Σεπτέμβριο του 1926 τοποθετήθηκε Γενικός Διοικητής Μακεδονίας και συγχρόνως διατήρησε για μερικούς μήνες ονομαστικά την θέση του Διευθυντού του υποκαταστήματος της Τραπέζης Αθηνών εδώ στη Λάρισα.
Στη συνέχεια διευθυντής του υποκαταστήματος διορίσθηκε ο Γεώργιος Ξηραδάκης. Είχε νυμφευθεί την κόρη του στρατηγού Ιωάννη Άρτη Νίνα. Η οικογένεια Άρτη, από τις πιο γνωστές και κοινωνικά δραστήριες στη Λάρισα, διέμενε σε ένα παλιό τριώροφο αρχοντικό στη νότια πλευρά του ναού του Αγίου Νικολάου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε και μετά τα γεγονότα της κατοχής, μέχρις ότου κατεδαφίσθηκε και φυσικά όπως γινόταν και γίνεται και σήμερα στην πόλη μας συχνά, αντικαταστάθηκε από πολυώροφη οικοδομή.
Οι καταστροφές της κατοχής (σεισμοί, βομβαρδισμοί) δεν έπληξαν σοβαρά το κτίριο της Τράπεζας Αθηνών, γι’ αυτό και συνέχισε τη λειτουργία του και μεταπολεμικά. Τελευταίος διευθυντής της υπήρξε ο Αλέκος Ισμυρίδης, αδελφός του οφθαλμίατρου της Λάρισας Κωνσταντίνου Ισμυρίδη. Στις 8 Ιανουαρίου 1953, κατά τη διάρκεια της θητείας του Ισμυρίδη η Τράπεζα Αθηνών, ύστερα από απόφαση της κυβέρνησης Παπάγου, συγχωνεύθηκε με την Εθνική Τράπεζα. Το κτίριο έμεινε κενό, αγοράσθηκε από το δημόσιο και έπειτα από μερικά χρόνια κατεδαφίσθηκε και στη θέση του κτίσθηκε ένα νέο ισόγειο κτίριο, το οποίο στέγασε το Εφετείο της Λάρισας. Όταν το 1972 εγκαινιάσθηκε το σύγχρονο Δικαστικό Μέγαρο, οι υπηρεσίες του Εφετείου, όπως ήταν φυσικό, μεταφέρθηκαν στο νέο μέγαρο. Το παλιό κτίριο του Εφετείου κατεδαφίσθηκε και στη θέση του οικοδομήθηκε το κτίριο του Ταχυδρομείου που υπάρχει μέχρι σήμερα.
[1].Στα τέλη του 19ουαιώνα στεγαζόταν σε τμήμα του ισογείου στο μέγαρο Κατσαούνη, γνωστό και σαν «Παλλάδιον», αλλά η δραστηριότητά της δεν διήρκεσε για πολύ (1885-1899).
[2]. Η Τράπεζα Αθηνών λειτούργησε από το 1893 έως το 1953 με σκοπό την δραστηριοποίησή της στο χώρο του εμπορίου και της βιομηχανίας τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Το 1953, επί κυβερνήσεως Παπάγου και με υπουργό Οικονομικών τον Σπ. Μαρκεζίνη συγχωνεύτηκε με την Εθνική Τράπεζα.
[3].Πάντως κατά το 1902 υπήρχε υποκατάστημά της μόνον στο Βόλο που εξυπηρετούσε ολόκληρη τη Θεσσαλία.
[4]. Ο Αχιλλεύς Καλεύρας γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1884. Αποφοίτησε από το Λύκειο Χατζηκώστα της Κωνσταντινουπόλεως και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στις νομικές και πολιτικές επιστήμες στην Ελβετία. Αρχικά εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην Κωνσταντινούπολη, αλλά το 1912 συνελήφθη από τους Τούρκους και απελάθηκε. Στην Ελλάδα εργάσθηκε κατά καιρούς σε διάφορες θέσεις.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
ΦΩΤ.: Η κεντρική είσοδος της Τράπεζας Αθηνών. Στα σκαλοπάτια η υπάλληλος Λίτσα Μακρή, κόρη του Θρασύβουλου Μακρή. Φωτογραφία του 1927.
Από το φωτογραφικό αρχείο του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας
