Είναι η μόνη από τις Εκκλησίες που υπέκυψαν στο Ισλάμ η οποία διατηρεί ακόμη το χριστιανικό όνομά της, ακόμη και μεταξύ των ίδιων των Μουσουλμάνων. Πολλοί θρύλοι μιλούν για βοήθεια εξ ουρανού κατά τη διάρκεια της ανέγερσης. Ένας απ’ αυτούς ο κάτωθι:
Ήταν ο καιρός που ο βασιλιάς στην Πόλη είχε αποφασίσει να χτίσει την Αγιά Σοφιά. Είχε καλέσει τον πρωτομάστορα κι ο τελευταίος είχε κάμει ένα και ύστερα άλλο κατόπιν άλλα σχέδια, πώς να χτιστεί η μεγάλη εκκλησία. Κανένα όμως δεν ευχαριστούσε τον βασιλιά. Ήθελε κάτι άλλο, πολύ πιο σπουδαίο. Κι ο πρωτομάστορας όλο και σκεφτόταν τι νέο σχέδιο να φτιάξει.
Μια Κυριακή, την ώρα που τελείωνε η λειτουργία, ζύγωσε πρώτος ο βασιλιάς να πάρει το αντίδωρο, εκείνο όμως του ξεφεύγει απ’ το χέρι και πέφτει χάμω. Μια στιγμή αργότερα παρουσιάζεται μια μέλισσα που φτεροκοπούσε προς το ανοιχτό παράθυρο, κρατώντας το πεσμένο αντίδωρο του βασιλιά.
Βγάνει αμέσως διαταγή ο βασιλιάς, όσοι έχουν μελίσσια να τα’ ανοίξουνε και να ψάξουν για να βρεθεί. Ψάχνει κι ο πρωτομάστορας στα δικά του τα μελίσσια και τι βλέπει; Είχανε κάτσει οι μέλισσες μέρες πριν και είχανε φτιάξει με το κερί μέσα στην κυψέλη μιαν εκκλησιά πανέμορφη και σκαλιστή και μεγαλοπρεπή, που δεν είχε όμοια της σ’ ολόκληρη την Οικουμένη. Όλες οι λεπτομέρειες είχαν γίνει στην εντέλεια, μέσα κι έξω στην Εκκλησία. Η πόρτα της ανοιχτή, ο τρούλος έτοιμος, οι κολόνες στη θέση τους, ως και η Αγία Τράπεζα τελειωμένη. Την είχαν αποτελειώσει σ’ όλα της την Εκκλησιά, και απάνω στην Αγία Τράπεζα της είχε φέρει εκείνη η μέλισσα και είχε αποθέσει το αντίδωρο του βασιλιά. Είδε την Εκκλησιά ο πρωτομάστορας και θαύμασε με το τέλειο σχέδιό της. Την είδε κατόπιν και ο βασιλιάς και έλαμψε από χαρά.
Το σχέδιο των μελισσών, έγινε το σχέδιο που χτίστηκε η Αγιά Σοφιά!
Τον θρύλο αυτόν τον διηγούνταν στη Βιζύη της Θράκης, την ιδιαίτερη πατρίδα του Γεωργίου Βιζυηνού, τον οποίο διέσωσε στην ποιητική συλλογή του Ατθίδες Αύραι.
Χρυσαυγή Καπέλα-Παπαδημητρίου
