«Με τον διακανονισμό της οριοθέτησης των Ελληνοτουρκικών Συνόρων της συνθήκης των Σεβρών (28/7/1920) (10/8/1920) τέθηκαν οι βάσεις για την ανάδειξη της Ελλάδας των δύο ηπείρων (Ευρώπη-Ασία) και των πέντε θαλασσών (Αιγαίο, Ιόνιο, Μεσόγειος, Μαύρη Θάλασσα και Προποντίδα). Η έκταση της ελληνικής επικράτειας έφθασε τα 173.779 τετρ. χιλιόμετρα και 7.156.000 πληθυσμό. Ουσιαστικά, τόσο η έκταση όσο και ο πληθυσμός του ελληνικού Βασιλείου τριπλασιάστηκε μέσα σε μια δεκαετία (1910-1920)».
Η Πολιτεία αποφάσισε, μέσα από μια σειρά εκδηλώσεων, να αναδείξει και να τιμήσει, τις προ εκατονταετίας ιστορικές μνήμες και θύμησες, που συμπληρώνονται φέτος από τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Και σαν συνέχεια της προηγούμενης χρονιάς, που γιορτάστηκαν τα διακόσια χρόνια από την αρχή της Επανάστασης του 1821 και την απελευθέρωση, εθνικού κορμού της Ελλάδας, από τον Οθωμανικό ζυγό, που για τέσσερις και πλέον αιώνες, ο ελληνισμός ήταν σκλαβωμένος.
Σκεφτήκαμε, λοιπόν, να βάλουμε κι εμείς μια πινελιά, σ’ αυτό το ακανθώδες πολυσύνθετο ζήτημα και να εκφράσουμε κάποια σημαντικά ιστορικά στοιχεία που μελετήσαμε, από τις βιβλιογραφίες των χιλιάδων σελίδων που γράφτηκαν μέχρι σήμερα, για το τεράστιο αυτό διακρατικό και πολυδαίδαλο ζήτημα, της Μικρασιατικής καταστροφής και της οριοθέτησης των ανατολικών συνόρων, του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, άλλα και τις προσωπικές εμπειρίες που αποκομίσαμε, από τα δεκάδες, πολυετή ταξίδια (λόγω επαγγέλματος) στη γειτονική αυτή χώρα, την Τουρκία, που τόσα πολλά ιστορικά γεγονότα μας ενώνουν, άλλα και ωκεανοί μας χωρίζουν, από τον δέκατο αιώνα (10ο) μ.Χ., που εμφανίστηκαν και κατέλαβαν βάρβαρα φύλα των Σελτζούκων πολεμικά τη Μικρασία (1071), μετά την κατάληψη του χαλιφάτου της Βαγδάτης της Περσίας.
Καταρχάς πρέπει να αναφέρουμε και να πούμε δυο λόγια για τη «Μεγάλη Ιδέα» της ελληνικής στρατιωτικής εκστρατείας, που οργάνωσε πολεμικά το 1919, το ελληνικό κράτος, με σκοπό και στόχο, να φτάσουν τα στρατεύματα στην «κόκκινη μηλιά», καταλαμβάνοντας και την τότε πρωτεύουσα, την Κωνσταντινούπολη. Με πανάκριβο τίμημα. Πληρώσαμε ανυπολόγιστα βαριά, αυτήν την αποκοτιά. Κι όπως λέει το αρχαίο ρητό (ενός κακού μύρια έπονται), σαν νεοσύστατο κράτος που ήμασταν τότε, των 5.500.000 εκατομμυρίων κατοίκων περίπου, με απώλειες σε χιλιάδες ανθρώπινες ζωές και αμέτρητες υλικές καταστροφές, με το χειρότερο απ’ όλα, τον ξεριζωμό, του μικρασιατικού ελληνισμού, του 1.500.000 εκατομμυρίου ξεριζωμένων προσφύγων περίπου, από τις πατρογονικές εστίες τους. Αφήνοντας πίσω τους τόπους τους, που γενεές και γενεές γεννήθηκαν και ανατράφηκαν αιώνες. Τις πατρίδες τους, που πάνω από 3.000 χρόνια ζούσαν και δημιουργούσαν τους ιστορικούς πολιτισμούς τους.
Από την εποχή που οι Ίωνες, οι Αιολείς, οι Δωριείς αποίκισαν σ’ αυτά τα μέρη, δηλαδή, στα μικρασιατικά παράλια και τα παράλια του Εύξεινου Πόντου και δώσανε τα φώτα του πολιτισμού, σώζονται απομεινάρια ερείπια ως τις μέρες μας, όπου οι ακμάζουσες και παρακμάζουσες εποχές και ο πανάρχαιος πολιτισμός τους μαρτυρεί τις ιστορικές διαδρομές, της ρωμαϊκής και της ελληνιστικής εποχής, όπως: η αρχαία Πέργαμος, η αρχαία Έφεσος, η αρχαία Μίλητος κ.λπ., κ.λπ., για αναφέρουμε παραδειγματικά κάποιες αρχαίες μόνο πολιτείες. Για να έρθουμε στη νεότερη ιστορία αναφέροντας πάλι κάποια μόνο γνωστά ιστορικά ονόματα πόλεων στο πλατύ κοινό, όπως: η μητρόπολη η Σμύρνη, που το 1922 είχε 400 χιλιάδες περίπου κατοίκους και οι 180.000 ήταν Έλληνες, και το υπόλοιπο Εβραίοι, Φράγκοι, Τούρκοι κ.λπ., το Αϊβαλί που κατοικούνταν κυρίως από Έλληνες, αφού, Μυτιληνιοί το κτίσαν τον 17ο αιώνα, η Πέργαμος, η βασιλεύουσα, η Κωνσταντινούπολη, πασίγνωστη σε όλο τον κόσμο, για τις μοναδικές, απαράμιλλες και σπάνιες ομορφιές της και τον πολιτισμό της κάθε εποχής, που άφησαν το αποτύπωμά τους, από τα χρόνια της ρωμαϊκής και ελληνιστικής εποχής μέχρι σήμερα.
Αυτό που θα θέλαμε όμως να τονίσουμε και να επισημάνουμε ιδιαίτερα στο σημείωμά μας αυτό, είναι η τεράστια απώλεια για τη χώρα μας σε εδάφη, από την πρώτη οριοθέτηση των συνόρων των Ελληνοτουρκικών συνόρων, από τις τότε εγγυήτριες δυνάμεις κρατών που προέκυψαν μετά τους Βαλκανικούς και τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο.
Όπως ιστορικά γνωρίζουμε, μετά την ελληνική εκστρατεία κατά της Τουρκίας το 1919, κάθισαν στο τραπέζι της πόλης των Σεβρών, στις 28 Ιουλίου (10 Αυγούστου) το 1920, οι εγγυήτριες δυνάμεις και βάλανε τις διαχωριστικές γραμμές, τα διακρατικά σύνορα, δηλαδή της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της ελληνικής επικράτειας, όπως φαίνονται στον παραπάνω χάρτη, τα οποία βέβαια δεν αποδέχτηκε ο τότε σουλτάνος των Οθωμανών της Κωνσταντινούπολης. Για γίνει η δεύτερη, η πάρα πολύ βλαπτική συνοριακή οριοθέτηση για την Ελλάδα, η περίφημη συνθήκη της Λοζάνης, στις 24 Ιουλίου 1923, ακυρώνοντας και αλλάζοντας την πρώτη συνθήκη των Σεβρών.
Και, βλέπουμε εδώ, στη νέα συνθήκη, σ’ αυτήν τη νεότερη οριοθέτηση των Ελληνοτουρκικών συνόρων, να κατακερματίζουν και να κατακρεουργούν τη χώρα μας αναθηματικά και τραγικά, οι «ακριβοδίκαιοι κριτές», που βάλανε την υπογραφές τους, όπως: Βρετανική Αυτοκρατορία, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ρουμανία, Σερβία και «φιλικά» ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση και Βουλγαρία (24 Ιουλίου 1923), με τη συρρίκνωση και κατακρεούργηση της χώρας μας.
Με αποτέλεσμα, από τα 173.779 τετραγωνικά χιλιόμετρα έκταση που αριθμούσε η χώρα μας, με την πρώτη συμφωνία της οριοθέτησης να αλλάζει και να μειώνεται τραγικά στα 132.000 τετρ. χλμ. Έκταση. Δηλαδή, από τα προάστια της Βασιλεύουσας (αρχ. Ελληνική Σηλυβρία) που είχαν οριοθετηθεί αρχικά τα σύνορα, τα μεταφέρανε στον Έβρο ποταμό, σύμφωνα με τη ροή του.
Ο μεγάλος ξεριζωμός του μικρασιατικού ελληνισμού και η Τουρκοκρατία σε αρχαιοελληνικά εδάφη, όπως της Ανατολικής Θράκης, της Θάλασσας του Μαρμαρά και των Δαρδανελίων, της αρχαίας Ιωνίας με τις ιστορικές πόλεις, το Αϊβαλί, την Πέργαμο, τα περίφημα Μοσχονήσια, η θρυλική μητρόπολη Σμύρνη, μέχρι και την Αλικαρνασσό (Bodrum) πέρασαν στην Τουρκία.
Βλέποντας κάθε φορά ταξιδεύοντας ανατολικά στη Μικρασία, στην Ελλάδα που είναι έξω από τα σύνορά μας, όπως την αποκαλούμε, και οι θύμησες με τις ιστορικές μνήμες μας ταρακουνούν συθέμελα. Τι πλουτοπαραγωγικοί τόποι και μεγαλεία είχαμε και τα χάσαμε. Γινόμαστε όλοι Μικρασιάτες, που δεν ξεχνούν τις αλησμόνητες πατρίδες τους, κι ας πέρασαν εκατό χρόνια από τον ξεριζωμό τους. Θυμόμαστε τον Σεφέρη που λέει: «Όπου και ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει».
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, και τόσα άλλα που πάθαμε από τη γείτονά μας, και δεν μπορούμε να τα αναφέρουμε σ’ ένα τόσο μικρό σημείωμα, να βλέπουμε και ν’ ακούμε συνεχώς όλα αυτά τα χρόνια, τα επεκτατικά της σχέδια, με την εξωτερική πολιτική που ασκεί, σε βάρος πάντοτε της Ελλάδας.