Παλιότερα όταν ένα κορίτσι παντρευόταν έπαιρνε οπωσδήποτε την προίκα του, η οποία περιλάμβανε τα παρακάτω: Μαξιλαροθήκες και σεντόνια, καρέ, κεντήματα, σεμέν και πλεχτά. Οι προίκες περιλάμβαναν μέχρι και ειδικά πετσετάκια, τα οποία τοποθετούνταν πάνω στο ποτήρι για να μην πέφτουν μέσα στο νερό σκόνες, μύγες και όλων των ειδών τα έντομα. Τη δεκαετία του ‘80 όλα τα σπίτια είχαν κυριολεκτικά κατακλυστεί από αυτά. Όσο πιο πολλά, τόσες πιο πολλές και οι αποδείξεις για τη νοικοκυροσύνη της σπιτονοικοκυράς. Οι δαντέλες και τα πλεχτά κυριαρχούσαν παντού: Σε ράφια, σε τραπεζάκια, σε δίσκους. Στολισμένα πάνω στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο και στο ψυγείο. Πλεχτά παντού και σαν να μην υπήρχαν ήδη αρκετά, οι γυναίκες συνέχιζαν να πλέκουν. Έπρεπε, βλέπετε να ετοιμάσουν τα προικιά στα κορίτσια τους, ενίοτε και στις εγγονές τους.
Όσο πιο πολλά θηλυκά είχε μια οικογένεια, τόσο πιο πολύ έπλεκαν οι γυναίκες. Έπρεπε να υπάρχουν αρκετά πλεχτά, ώστε όταν έρθει η ώρα του γάμου, να μη μπορεί να πει κανείς τίποτα, ούτε για την κοπέλα, ούτε για τους οικείους της. Υπήρχε και το άλλο το καλό τότε: Ο άντρας με την εργασία του, μπορούσε να ζήσει την οικογένειά του, να χτίσει, να σπουδάσει και να προικίσει τα παιδιά του, γι’ αυτό και οι γυναίκες είχαν πιο πολύ χρόνο και να πλέξουν και να κεντήσουν και να φροντίσουν τα σπίτια τους με τον καλύτερο τρόπο.
Αυτά στην Ελλάδα. Στο εξωτερικό δεν υπήρχαν και δεν υπάρχουν. Μόλις το παιδί φτάσει και ενηλικιωθεί, η ευχή από τους γονείς του είναι: Πάρε παιδί μου τον δρόμο σου και άντε στο καλό. Παντρεύτηκες μετά, πάρε τον άντρα σου αγκαζέ (με ερωτηματικό και αυτό), πηγαίνετε και σ’ ένα πολυκατάστημα και αγοράστε δυό – τρία βιομηχανοποιημένα κεντήματα, για να στολίσετε το σπίτι σας και όλα ωραία και καλά.
Ενώ εμείς εδώ έχουμε ανέβει επίπεδο. Έχουμε ανεβάσει τον πολιτισμό μας και την παράδοσή μας, στα ύψη. Θυμάμαι τη συγχωρεμένη την πεθερά μου (Ελπίδα το όνομά της), μια εξαιρετική γυναίκα (έχω να λέω τα καλύτερα λόγια), να έχει σαν μέσο διασκέδασης και ξεκούρασης από τα τόσα βάσανά της (σπίτι, παιδιά, πεθερικά κλπ, κλπ), το πλέξιμο και το κέντημα και αντί να πηγαίνει τις καθημερινές να τρώει την πάστα της και να πίνει τον καφέ της στην κεντρική πλατεία της πόλης (όπως γίνεται σήμερα), να κάθεται με τις ώρες και με υπομονή και μεράκι να κεντάει, μόνο και μόνο για να παραδώσει και να προικίσει τα παιδιά της με αυτά τα αριστουργήματα τέχνης και με αυτόν τον πλούτο, ώστε και η ίδια να νοιώθει ευχαρίστηση και αύριο – μεθαύριο και τα ίδια της τα παιδιά να την ευχαριστούν και να της φιλούν το χέρι. Δέστε το αυτό πολλαπλασιαστικά σε όλη την Ελλάδα, διότι δεν το έκανε μόνο αυτή, αλλά όλες οι μάνες, όλες οι πεθερές, όλες οι θείες και πάει λέγοντας … και όλοι οι συγγενείς και θα καταλάβετε, γιατί ανεκτίμητο πλούτο μιλάμε.
Αντί λοιπόν με χαρά, με ευχαρίστηση και με τις τιμές που αρμόζουν στα έργα τέχνης, να τα παραλάβουμε όλα αυτά και να τα τοποθετήσουμε στον χώρο που τους ταιριάζει, εμείς διαπράξαμε ένα έγκλημα: Τα κλείσαμε στα συρτάρια, στα πατάρια και στα ντιβανομπάουλα. Τους βάλαμε (για να είμαστε σίγουροι) βαπόνες, σκοροκτόνα και αρωματικά χώρου και τα υποβαθμίσαμε (αυτού θα μείνετε, μέχρι νεωτέρας και μέχρι να κιτρινίσετε). Δεν τα χρησιμοποιούμε καθόλου (μη μολύνουν τον χώρο με την παρουσία τους), αλλά όχι μόνο αυτό. Το έγκλημα το προχωρήσαμε ακόμα ένα βήμα παραπέρα: ‘’Φτάσαμε το μαχαίρι στο κόκαλο’’ (που λένε και τα μαζικά μέσα μη ενημέρωσης του πολιτισμού). Πάρτα βρε παιδί μου, λέμε στα παιδιά μας, στόλισε, ομόρφυνε και πλούτισε το σπίτι σου, για να το χαίρεσαι και να το καμαρώνεις;
Η απάντηση: Και ποιος σου είπε ότι τα θέλω; Κράτησέ τα εσύ. Δώστα. Δεν τα θέλω. Η παγκοσμιοποίηση σε όλο της το μεγαλείο. Η βλακεία στη μεγαλοπρέπειά της. Η ανεγκεφαλιά στο έπακρο. Αλλά είπαμε. Ο άνθρωπος για να εκτιμήσει και να αγαπήσει κάτι, θα πρέπει πρώτα να το χάσει. Μετά λέει μη γίνεσαι κακός. Μπορείς; Αντέχεις; Σε λίγο θα μας κάνουν και μήνυση για μεταβίβαση κληρονομιάς της παράδοσης και του πολιτισμού, χωρίς τη θέλησή τους.
Πώς να πάει όμως μπροστά έτσι η κοινωνία και η χώρα μας; Θα τα είχαν όλα αυτά οι ξένοι και δεν θα τα εκμεταλλεύονταν; Βελέντζες βρίσκουν στο Μοναστηράκι και τις αγοράζουν για να τις στρώσουν στα σπίτια τους. Πόσο μάλλον αυτά τα χειροποίητα κομψοτεχνήματα (ψάχνουν, αλλά δεν μπορούν να τα βρουν). Να λοιπόν γιατί χάνονται τα ήθη και τα έθιμά μας. Να γιατί χάνονται οι παραδόσεις μας. Να γιατί χάνονται οι αξίες μας. Να γιατί χάνεται ο πολιτισμός μας. Να γιατί φτωχαίνουμε πολιτιστικά και μειώνουμε το πολιτιστικό μας κεφάλαιο και θησαυροφυλάκιο.
Τα χρόνια πέρασαν και όπως κάθε μόδα, έτσι και αυτή πέρασε. Τα πετσετάκια, τα καρέ, τα κεντήματα, τα σεμέν και τα πλεχτά, μπήκαν στα συρτάρια, στα ντουλάπια, στα πατάρια, στα ντιβανομπάουλα και δεν ξαναβγήκαν, αφού πλέον δεν ταίριαζαν και δεν ταιριάζουν με το στυλ των επίπλων. Τα έφαγε ‘’η τέχνη του ελάχιστου’’ και οι ‘’λιτές γραμμές’’ στην επίπλωση και τη διακόσμηση. Καλό είναι και το απλό και λιτό, αλλά κατά την ταπεινή μου άποψη, αυτό ήταν και είναι λάθος, γιατί όπου το λιτό προβάλλεται ως μόδα, από πίσω κρύβεται η ωραιοποίηση της φτώχειας. Γιατί μπορεί οι παλιότεροι να μην είχαν χρήμα να τρέχει από τα μπατζάκια τους, τα πλεχτά τους όμως και τα κεντήματά τους, τα έστρωναν πάνω σε έπιπλα αγορασμένα με ιδρώτα και οικονομίες για μια ζωή και όχι σε τετράγωνα κουτιά, από τα σημερινά μεγάλα πολυκαταστήματα.
Ισχυρίζονται πολλές νοικοκυρές σήμερα ότι, είναι πολύ δύσκολο το κολλάρισμα ή το σιδέρωμα όλων αυτών των τόσο ωραίων πλεχτών. Κάποτε όμως ήταν ζητούμενο. Απόδειξη νοικοκυροσύνης. Ο κόσμος ζούσε ανθρώπινα, ακόμα και ο πιο φτωχός. Πλέον έγινε ένα βάρος. Το καλό σήμερα είναι ότι, υπάρχουν στρωμένα σε αρκετά σπίτια αυτά τα αριστουργήματα. Τα χαίρονται και τα καμαρώνουν πολλοί οικογενειάρχες, παρά τις δυσκολίες και τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζουν οι γυναίκες τους στο σιδέρωμα, στο κολλάρισμα και στην εποχιακή αλλαγή τους. Δύο με τρεις φορές τον χρόνο θα χρειαστεί (βλέπω εγώ τη γυναίκα μου που ασχολείται με αυτά) και αν δεν έχουν την υπομονή για μισή ή μια ώρα δουλειάς που θα χρειαστεί, τότε οδηγούμαστε και επίσημα ολοταχώς, στην πολιτιστική φτώχεια και ανέχεια.
Αλλά πού ξέρετε; Η ζωή είναι μια ρόδα και γυρίζει. Γυρίζουν όλα τα παλιά. Μπορεί να γυρίσουν και πάλι τα πλεχτά και τότε θα δείτε πως θα βγουν μόνα τους και θα ξεκιτρινίσουν.