Η μάστιγα της πολυνομίας

Από τον Δημήτρη Κατσαρό, δικηγόρο, πρώην πρόεδρο Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας

Υψηλού επιπέδου το Συνέδριο που έγινε πριν λίγες ημέρες στην πόλη μας από τον Δικηγορικό Σύλλογο και την Εισαγγελία Εφετών, με αντικείμενο την εφαρμογή των βασικών νομοθετημάτων απονομής της ποινικής δικαιοσύνης. Με στοχευμένη θεματολογία και γνωστούς για την κατάρτισή τους εισηγητές, το Συνέδριο επεφύλαξε εισηγήσεις -πραγματικά εργαλεία- για τους παράγοντες της ποινικής διαδικασίας. Ωστόσο, ως αναμενόταν άλλωστε, με μεγαλύτερη έμφαση από κάθε άλλη φορά, αναδείχθηκε η παθογένεια, που διακρίνει την άσκηση της κανονιστικής εξουσίας στη χώρα μας. Με απλά λόγια, Ποινικός και Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, που τέθηκαν σε ισχύ από 01-07-2019, διορθώθηκαν με αλλεπάλληλες νομοθετικές παρεμβάσεις -κάποιες εκ των οποίων ιδιαίτερα εκτεταμένες- μέχρι σήμερα δεκατρείς (!) φορές, ενώ συνολικά τροποποιήθηκαν τριακόσια είκοσι τρία (!) άρθρα, αριθμός που θεωρείται ανυπέρβλητο αρνητικό ρεκόρ, αλλά και ταυτόχρονα ένα ιστορικά κραυγαλέο παράδειγμα κακής νομοθέτησης. Δηλαδή, οι νόμοι αυτοί, υπό την κωδικοποιημένη τους μορφή, απώλεσαν εκ προοιμίου το κατά κοινή παραδοχή ποιοτικό στοιχείο της αντοχής στον χρόνο, η οποία προϋποθέτει κανόνα δικαίου που καλύπτει πραγματικά ανάγκες που γέννησαν τη θέσπισή του, μέσα από μια άρτια νομοπαραγωγική διαδικασία, θωρακισμένη από επιδράσεις ποικιλώνυμων συμφερόντων, ώστε ο νόμος να είναι σαφής και απλός κατά περιεχόμενο, να μην αντιφάσκουν οι διατάξεις του, να μην περιέχει δαιδαλώδεις και εμβαλωματικές ρυθμίσεις, και σε κάθε περίπτωση να μην είναι αντικείμενο έρευνας κάθε φορά το τι ήθελε να πει ο περίφημος Ελληνας νομοθέτης. Ευτυχώς για την εθνική έννομη τάξη υπάρχουν κραταιοί νόμοι, που η παρέλευση του χρόνου δεν απομείωσε ούτε κατ’ ελάχιστο τη ρυθμιστική τους συμβολή μέχρι σήμερα. Κυρίως, όμως, η εφαρμογή των νέων ποινικών διατάξεων επέφερε σοβαρό πλήγμα στο κύρος της Δικαιοσύνης και των λειτουργών της, αφού στα μάτια των πολιτών εμφανίστηκε αυτή ως υπεύθυνη για ημαρτημένα άλλων, όπως για την επέλευση παραγραφής σε σοβαρά κακουργήματα που είχαν τελεσθεί ήδη και τα οποία μετατράπηκαν σε πλημμελήματα, δηλαδή είχε συνέπειες που σε εποχή παντοδυναμίας των ποικιλόμορφων Μέσων Ενημέρωσης προκάλεσαν κλίμα γενικευμένης ατιμωρησίας στην ελληνική κοινωνία. Μετά από μια τέτοια σαρωτική και παρατεταμένη διορθωτική παρέμβαση, λογικό είναι να μη φανεί και το θετικό πρόσημο, που διακηρυκτικά, έστω, έχουν για το σήμερα η θεσμοθέτηση νέων εναλλακτικών διαδικασιών (ποινική διαπραγμάτευση, ποινική συνδιαλλαγή, ποινική διαταγή), καθώς επίσης και οι αναγκαίες προσαρμογές που έγιναν με βάση τη νομολογία του ΕΔΔΑ και εν γένει την ενωσιακή δικαιοταξία. Σε κάθε περίπτωση, η νομοθέτηση των δύο αυτών κωδίκων συνιστά εκκωφαντική επισήμανση ότι ο κανονιστικός πληθωρισμός, όχι μόνον δεν έχει υποχωρήσει, αλλά έχει λάβει χαρακτηριστικά μάστιγας, μέσω της πολυνομίας και της συνεπακόλουθης κακονομίας. Πρόκειται για εξόχως αρνητικό φαινόμενο, που διαπερνά τον κρατικό μηχανισμό, το οποίο συνιστά πραγματική τροχοπέδη στη λειτουργία του διοικητικού συστήματος, υποθάλπει την ευθυνοφοβία σε τμήμα της δημόσιας διοίκησης, αποτελεί σοβαρή αιτία επιβράδυνσης του μηχανισμού απονομής δικαιοσύνης, ανασταλτικό παράγοντα κάθε αναπτυξιακής προσπάθειας και τελικά δυσκολεύει την παροχή υπηρεσιών του κράτους προς τον απλό πολίτη. Πολλά μπορεί να λεχθούν από αυτούς που έχουν κάθε φορά τη νομοθετική πρωτοβουλία για να δικαιολογήσουν την αναγκαιότητα θέσπισης νέων νόμων και τροπολογιών, αν και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων θα πρόκειται για τους συνήθεις διαραμφισμούς μεταξύ των εκάστοτε νομοθετούντων και των προκατόχων τους, ειδικά όταν πρόκειται για νομοθετικές πρωτοβουλίες, με τις οποίες επέρχεται κατάργηση νόμων που ψηφίστηκαν στη διάρκεια της κυβερνητικής θητείας των τελευταίων. Ο μέσος, όμως, πολίτης, που στοιχειωδώς παρακολουθεί τις δημόσιες συζητήσεις, ανακαλύπτει ότι η καταφυγή στη νομοθέτηση γίνεται με αξιοσημείωτη ευκολία, για το πιο απλό ζήτημα, για το οποίο ίσως να μην απαιτείται ρύθμιση, χωρίς σοβαρή αξιολόγηση των ρυθμίσεων που ισχύουν κάθε φορά και χωρίς εκ των προτέρων στάθμιση των όποιων συνεπειών θα προκύψουν με αυτές που πρόκειται να θεσπισθούν. Συχνά, επίσης, παρατηρεί τη σύσταση πολυπρόσωπων Υπουργείων, συνοδευόμενη, μάλιστα, από διθυραμβικές σπουδαιολογίες, πρακτική η οποία δυσχεραίνει την καλή νομοθέτηση, δεδομένου ότι εντός του ίδιου Υπουργείου ενίοτε διατηρεί δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας, τόσο ο υπουργός όσο και ο αναπληρωτής του. Ακόμα χειρότερα, όμως, και τούτο αναδείχθηκε στο Συνέδριο, η διαδικασία παραγωγής νόμων στη χώρα μας υπακούει, σε όχι σπάνιες περιπτώσεις, σε όρους επικαιρότητας, όπως αυτή διαμορφώνεται από την ατζέντα (!), τηλεοπτικών εκπομπών κακής, μάλιστα, ποιότητος, αλλά και από το γνωστό νοσηρό περιβάλλον που δημιουργείται, ανάλογα με τη συγκυρία, στις γκρίζες ζώνες του διαδικτύου. Τελικά, οι στόχοι περί ορθών πρακτικών νομοθέτησης και τα τοιαύτα, διακηρυγμένοι διαχρονικά, παραμένουν μέχρι σήμερα απρόσιτοι και η Πολιτεία δολιχοδρομεί συνεχώς, ενώ το πρόβλημα της πολυνομίας και κακονομίας παραμένει και δεν εννοεί να βρει τη λύση του…